Klasik Türk Şiirinde Gökkuşağı Algısı
(Rainbow Perception In The Classical Turkish Poetry
)
|
Yazar
|
:
Murat Ali Karavelioğlu
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
716-752
|
Özet
Klasik Türk edebiyatının beslendiği kaynaklar sıralanırken “mitoloji” de anılır. Çünkü mitoloji bütün bir insanlık tarihini kuşatır ve sürekliliği bulunan bir kavramdır. Mitoloji içinde var olan kültler ise sanat ve edebiyata, hatta bilimsel faaliyetlere tesir eder. Çeşitli törensel ritüellerin yanı sıra asıl sözlü anlatımlarla aktarılan mitik değerlerin tabiatıyla en çok edebiyat alanında müessir olduğu söylenebilir. İnsanlığın iptidai çağlarının, yaşanılan dünyanın keşfi bakımından günümüzden daha fazla merak uyandırdığını söylemek yanlış olmaz. Kozmoloji ise hem insanın erişemediği hem de göz alıcı cazibesiyle ilgi ve merakı daha fazla uyandırmış olmalıdır. Gök cisimlerinin yan ısıra gök olayları da insanı türlü yönlerden etkiler. Bunlardan biri olan gökkuşağı hem şekli hem nadiren görülmesi hem de rengârenk olmasıyla hakkında türlü çağrışımlar yaratan bir unsur olagelmiştir. Yaşadığı dünyaya yabancı olmak bir yana bütünüyle içinde olan divan şairi, gökkuşağını -bizim tespit edebildiğimiz kadarıyla- elli üç ayrı benzetmeyle ele almış, onu çok zengin ve renkli hayallerle algılamıştır. Bu makalede, şairlerin gökkuşağı metaforunu, mitolojik arka planını iyi bilerek, sanatsal ve estetik bir zevk içinde algılayışları, zengin örnekler eşliğinde ele alınıp değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Gökkuşağı, klasik Türk şiiri, mitoloji, metafor, kozmoloji.
Abstract
One of the main sources of the classical Turkish poetry is mythology, because it encircled the history of humanity and is a concept that have continuity. Also, cults in mythology reflects art, literature and scientific activities. Besides some ceremonial rituals, mythic values that express orally are very influential on literature. It can be said that the first eras of the humanity make a sensation more than current days. Cosmology also makes a great sensation on humans. Cosmology makes a great sensation on people because it is out of reach and it has a glamorous attraction. Besides the celestial bodies, sky events also affect the humans. One of these events is rainbow which is special because of its shape, its seldom and its colours. Classical Turkish poets handled rainbow in fifty-three different forms and perceived it very rich and colourful imaginations. The perception of rainbow metaphor of the poets is going to be evaluated with rich examples in this paper.
Keywords
Rainbow, classical Turkish poetry, mythology, metaphor, cosmology.