Arzuhâli Edebî Bahçeye Gizlemek: Nâbî’nin Gülşen-i Devlet’i Üzerine
(Hiding The Petition in The Literary Garden: On Nabi’s Gulsen-i Devlet
)
|
Yazar
|
:
Neslihan İlknur KOÇ KESKİN
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
28
|
|
Sayfa |
:
316-352
|
Özet
Hikemî üslubun Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi
olan Nâbî, XVII. yüzyılda yaşamıştır. Divan, Farsça Divançe,
Fetihnâme-i Kamaniçe, Hayriyye, Hayrâbâd, Münşe’ât,
Sûrnâme, Tercüme-i Hadîs-i Erba’în, Tuhfetü’l-Harameyn ve
Zeyl-i Siyer-i Veysî adlı eserleri olan usta şair, hem yaşadığı
yüzyılda hem de sonrasında birçok divan şairini etkilemiştir. Bu
etkilenme sadece hikemî üslup yönüyle değil eserleri vasıtasıyla
da olmuştur. Bu makalede şairin, akademik çalışmalarda
ayrıntılı incelenmeyen ve Türkçe Divan’ı içinde yer alan
Mesnevî El-Müsemmâ Bi-Gülşen-i Devlet Bâ-Istılâh-ı Dîvân-ı
Hümâyun adlı 182 beyitten oluşmuş manzum arzuhâli
incelenmiştir. Klasik Türk edebiyatı terimi olarak arzuhâl;
şairin bir devlet adamına maddi ve manevi durumu arz ettiği,
taleplerini sıraladığı ve şikâyetlerini dile getirdiği manzume
olarak tanımlanmıştır. Klasik Türk şiirinde mesnevi nazım
şekliyle yazılmış 59 arzuhâl tespit edilmiştir. Bunların 13’ü,
üçü Nâbî’nin olmak üzere, XVII. yüzyılda yazılmıştır.
Makalenin konusu olan şairin üçüncü arzuhâli, kısa adıyla
Gülşen-i Devlet, arzuhâller içinde hem tertip özellikleri hem de
başlığında da belirtildiği üzere Dîvân-ı Hümâyun ıstılahlarının
edebî bahçe tasavvuru içinde kullanılması bakımından
orijinallik gösterir. Makalenin girişinde, tarihî ve edebî
bağlamıyla arzuhâle değinilmiş, Nâbî’nin ilk iki arzuhâli
üzerinde durulmuştur. Devamında Gülşen-i Devlet’in şekil
özellikleri incelenmiş ve nasıl kurgulandığı açıklanmıştır.
Sonrasında Mesnevi’de adı geçen Dîvân-ı Hümâyun ıstılahları
hakkında alfabetik sıralama ile bilgiler verilerek beyitlerde
unsurların nasıl kullanıldığı açıklanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Nâbî, Gülşen-i Devlet, arzuhâl, Dîvân-ı Hümâyûn, bahçe kültürü.
Abstract
Nabi, who was the most important representative in
Turkish literature of the hikemi genre, lived in the
eighteenth century. The expert poet who had works titled
Divan, Farsça Divançe, Fetihname-i Kamaniçe, Hayriyye,
Hayrabad, Münşe’at, Surname, Tercüme-i Hadis-i
Erba’in, Tuhfetü’l-Harameyn and Zeyl-i Siyer-i Veysi,
influenced many classical school poets, both in the century
he lived and later. This influence was not only from the
aspect of the hikemi genre, but it was also through his
works. This article studied in detail the arzuhâl (petition)
written in verse titled Mesnevî El-Müsemmâ Bi-Gülşen-i
Devlet Bâ-Istılâh-ı Dîvân-ı Hümâyun composed of 182
couplets included in the Turkish Divan (poet’s collected
poems arranged alphabetically) and that has not been
examined in detail in academic studies. Petition, the term
of classical Turkish literature, was defined as written in
verse by a poet that presented the material and spiritual
situation of a statesman, which listed his demands and that
expressed his complaints. Fifty-nine petitions were
determined written in the mesnevi (poem made up of
rhymed couplets, each couplet being of a different rhyme)
genre in classical Turkish poetry. Of these, 13 were written
in the eighteenth century, with three by Nabi. The third
petition of the poet, which is the subject of the article, is the
Gülsen-i Devlet, with its brief name, and displays
originality within the petitions, both for arrangement
attributes and from the aspect of using the literary garden
concept of the Dîvân-ı Hümâyun (Imperial Chancery of
State) expressions and also stated in its title. The introduction of the article mentioned the petition in the
historical and literary context and dwelled upon Nabi’s
first two petitions.
Keywords
Nabi, Gulsen-i Devlet, arzuhal, Divan-ı Humayun, garden culture.