Nesîmî’ye Yakıştırılan Bir Kalıp Söz: Hâzır Bâş
(A Phrase Attributed To Nesimi: Hâzır Bâş
)
Yazar
|
:
Ömer ZÜLFE
|
|
Türü |
:
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
Sayı |
:
26
|
Sayfa |
:
585-594
|
Özet
Sade, akıcı ve duygu yüklü şiirlerinde, korkusuzca ifade ettiği düşünceleriyle Nesìmì [ö. 820/1417 (?)], Türk edebiyatında güçlü ve yaygın bir etkiye sahiptir. Mensup olduğu sistem doğrultusunda ileri sürdüğü fikirleri, geçmişten günümüze kadar ciddî eleştirilere maruz kalmış olsa da şairlik yeteneği ve Türkçenin yüz akı sayılabilecek şiirleriyle o, Türk edebiyatında silinmez bir iz bırakmayı başarmıştır. Ölümünden sonra, Hallac-ı Mansur [ö. 309/922] örneğinde olduğu gibi hem mahkeme sürecinde, hem de işkenceyle idamı sırasında olağanüstü olayların cereyan ettiğine dair rivayetler yayılmıştır. Nesìmì’nin çevresinde oluşan bu etkinin bir neticesi olarak kaynaklarda kayıtlı bir rivayet, Fars ve Türk şiirinde birçok örneğine rastlanan gazır baş kalıp sözünün/deyiminin Nesìmì ile şeyhi Fazlu’llah-ı Gurufì [ö. 796/1394] arasında gerçekleştiği iddia edilen bir muhavereye dayandığı yönündedir. Bu makalede, rivayetin yer aldığı kaynaklardaki bilgiler sıralandıktan sonra gazır baş kalıp sözünün Türk dili ve edebiyatındaki örnekleri üzerinde durulmuş, uğradığı anlam genişlemesine dikkat çekilmiş ve bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Böylelikle gazır baş kalıp sözünün anlam alanı geçmişten günümüze ana hatlarıyla belirlenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı şiiri, Nesîmî, kalıp söz, hâzır bâş.
Abstract
Nesìmì [d. 820/1417 (?)] has a strong and widespread influence in Turkish literature with his simple, fluent and emotionally charged poems and with his thoughts that he expressed fearlessly. Although he has been subjected to serious criticism from the past to the present day for his ideas in line with the system he belongs to, he has managed to leave an indelible mark in Turkish literature with his poetic talent and poems which can be considered as one of the peaks of Turkish language. After his death, there were rumors that extraordinary events took place both during the court process and his execution with torture, as similar to the case of Hallac-ı Mansur [d. 309/922]. As a result of this influence around Nesìmì, a narrative recorded in the sources suggests that the phrase Gazır Baş, which is found in many examples in Persian and Turkish poetry, is based on a conversation between Nesìmì and his Sheikh Fazlu’llah-ı Gurufì [d. 796/1394]. In this article, after the information in the sources that mentions this narrative are listed, the examples of the phrase gazır baş in Turkish language and literature are emphasized, attention is drawn to the expansion of meaning and some evaluations are made. Thus, the meaning area of the phrase gazır baş was tried to be outlined from the past to the present.
Keywords
Ottoman poetry, Nesimi, phrase, hâzır bâş.