Hayretî Dîvânı’nda Hayvanların Şiir Estetiğine Katkısı
(Contribution of Animals to the Aesthetics of Poetry In Hayreti’s Dıvan
)
|
Yazar
|
:
Ayşe Yılmaz
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
31
|
|
Sayfa |
:
597-628
|
Özet
Klasik Türk şiirinin merkezindeki kuvvetlerden biri ruha tesiri arttıracak estetik imar ve ifade zenginliğidir. Estetik sadece güzelliği değil; mutluluk oluşturma, heyecana sevk etme, hayranlık uyandırma gibi tamamlayıcı hisler kurmayı hedefler. Bu noktada şair, şiiri ilim olarak görür. Kullanacağı her kelimeyi, yakalamayı hedeflediği derinliği hesaplayarak büyük bir titizlikle seçer. İyi şiir, sanat erbabı olan şairin birinci hedefidir ve içerisine yerden, gökten, sudan ve dahi gaipten bütün unsurlar intizamla girebilir. Kâinatın dengesi ve ahengini sağlayan hayvanlar da bu bahiste istifade edilen kıymetli renklerdendir. Hayvanlar yaratılış güzellikleri ve ayrıcalıkları yanında bazen sevgili, bazen âşık, bazen rakiple birlikte güçlü izahlar kurulmasına olanak sağlar. Vardar Yenicesi’nde dünyaya gelen ve hayatının bir döneminde İstanbul’da da bulunmuş XVI. yüzyılın bilinen, başarılı şairlerinden Hayret?, aynı zamanda asker şairlerden biridir. Hacimli eseri D?vânı’nda aşk, ayrılık, ıstırap, ölüm gibi âlemşümul temaları sanatsal inceliklerle süsleyerek işlemiştir. Bu çalışmada şairin hayvanlarla kurduğu estetik anlatım üzerine beyitler tek tek tespit edilerek incelenmiştir. Kıssalarla, inanışlarla, genel kabullerle, bazı ilmi bilgilerle de şairin ortaya koyduğu çeşitlilik bu renkli âlemin güçlenmesini sağlamıştır. Anka ve hüma gibi efsanelerde yaşayan hayvanların yanı sıra kuşların, böceklerin, sürüngenlerin, dört ayaklı hayvanların hangi meziyetleri ile doğal ahenkteki estetik dengeye hizmet ettiği izah edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk şiiri, Hayret?, Estetik, Hayvanlar, Aşk Teması.
Abstract
One of the central forces of classical Turkish poetry is the aesthetic richness that increases the impact on the soul. Aesthetics is not just about beauty; creates complementary feelings such as creating happiness, creating excitement, creating admiration. At this point, the poet sees poetry as science. He chooses each word he will use with great care, carefully calculating it. Good poetry is the first goal of the poet who is a connoisseur of art. All elements from the earth, sky, water and the unknown are included in that poem in an orderly manner. Animals that ensure the balance and harmony of the universe are also used in poetry. Animals are associated with people who are beloved, lovers, rivals, etc., with their beauty and privileges of creation. Hayreti was born in Vardar Yenicesi. He was in Istanbul at some point in his life. XVI. He is one of the successful poets of the century and his profession is military service. In his voluminous work Dıvan, he dealt with universal themes such as love, separation, suffering and death, embellishing them with artistic subtleties. In this study, the poet's couplets containing aesthetic expression created with animals were identified and examined one by one. The diversity presented by the poet with stories, beliefs and some scientific knowledge has strengthened this colorful world. In his poems, animals living in legends such as phoenix and huma, and the virtues of birds, insects, reptiles and four-legged animals that serve aesthetic balance are examined.
Keywords
Classical Turkish poetry, Hayreti, Aesthetics, Animals, Love Theme.