Ahmed Rıdvan’ın Hüsrev ü Şirin Mesnevîsinde Halk İnanışları
(Folk Beliefs in Ahmed Ridvan’s Hüsrev ü Şirin Masnavi
)
|
Yazar
|
:
Ayşegül Ekici
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
31
|
|
Sayfa |
:
269-295
|
Özet
Toplumun üretip sahip olduğu madd? veya manev? her unsur kültür kapsamındadır. Kültür unsurlarından önemli bir bölümünü ise halk inanışları oluşturur. Halk inanışları folklordan dinler tarihine kadar uzanıp edebiyat, tarih, psikoloji ve sosyoloji gibi pek çok bilim dalını yakından ilgilendiren çok katmanlı bir yapıya sahiptir. Edebî ürünlerin pek çoğunda halk inanışlarına rastlamak mümkündür. İslamiyet’ten önce destanların ve sonrasında masalların devamı olup hik?ye ve romana kadar uzanan mesnev?ler, pek çok kültür unsuru yanında özellikle halk inanışları açısından zengin bir malzemeye sahip olabilmektedir. Bu mesnevîlerden biri de 16. yüzyılda yaşamış olan Ahmed Rıdvan’ın Hüsrev ü Şirin adlı mesnevîsidir. Konusunu tarihten alan ve trajik bir aşk hik?yesi olan Hüsrev ü Şirin’e ilk olarak Arap coğrafyacılarının hazırladığı Taber? Tarihi’nde rastlanılmıştır. Firdevs?’ nin Şehn?me’ sinde şiir olarak görülür. Nizâmî, hik?yeyi tam bir mesnev? şeklinde yazmıştır. Anadolu sahasında ise Hüsrev ü Şirin mesnevîsi, başta Şeyhî olmak üzere pek çok şair tarafından kaleme alınmakla birlikte Ahmet Rıdvan’ın eseri halk inanışları açısından daha geniş bir yelpazeye sahiptir. Ayrıca tasvirlerin daha canlı ve imajların zengin olması ve mitolojik ögelerin ve inançların anlatım özellikleri Rıdvan’ın mesnevîsini ön plana taşır. Mesnevî’de hazine, peri, sihir, deliler, fal, tabiat olayları, bazı hayvanlar ile ilgili olmak üzere ve daha pek çok halk inancı yer almaktadır. Halk inanışlarıyla alakalı olarak sadece bu mesnevîde bu kadar çok motifin yer alması dikkat çekicidir. Bu çalışmada kültürün bir parçası olan halk inanışlarının Klasik Türk Edebiyatı’nın kaynakları arasında yer aldığı belirtilmiş ve Mesnevî’de geçen inanışlar, yorumlayıcı bir yaklaşımla ele alınarak ulaşılan sonuçların edebiyat ve kültür tarihine katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk Edebiyatı, mesnevî, Hüsrev ü Şirin, halk inanışları.
Abstract
Material or moral elements that society produces and owns are within the scope of culture. Folk beliefs represent a significant facet of cultural elements. Folk beliefs extend from folklore to the history of religions, having a multi-layered structure that closely concerns many branches of science such as literature, history, psychology and sociology. It is possible to come across folk beliefs in many of the literary products. Masnavis, which are the continuation of epics and tales after Islam, extending to stories and novels, offer a wealth of content, especially in terms of folk beliefs, as well as many cultural elements. One of these masnavis is Hüsrev ü Şirin, written by Ahmed Rıdvan, who lived in the 16th century. It is seen as a poem in Firdevsî’s Şehnâme. Nizâmî wrote the story as a complete masnavi. The masnavi of Hüsrev ü Şirin was written by several poets, especially Şeyhî, in the Anatolian region. However, Ahmet Rıdvan’s work has a larger scope in terms of folk beliefs. Furthermore, the vividness of descriptions, richness of imagery, and the narrative features of mythological elements and beliefs highlight Rıdvan's masnavi. Masnavi includes many folk beliefs such as treasure, fairy, magic, madmen, fortune-telling, natural events, some animals and many more. In this study, it is stated that folk beliefs, which are a part of culture, are among the sources of Classical Turkish Literature, and the beliefs in Masnavi are discussed with an interpretive approach and the results are aimed to contribute to the of literature and cultural history.
Keywords
Classical Turkish Literature, masnavi, Hüsrev ü Şirin, folk beliefs.