Bir Mahlas İki Şair: Yûsuf Emîrî ve Emir Ömer Han Üzerine Notlar
(One Pseudonym Two Poets: Notes on Yûsuf Emîrî and Emir Ömer Khan
)
|
Yazar
|
:
Yunus Emre Varol
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
15
|
|
Sayı |
:
30
|
|
Sayfa |
:
499-512
|
Özet
Çağatay Edebiyatı’nın klâsik öncesi dönem şairlerinden olan Yûsuf Emîrî, XV. yüzyılda yaşamış ve Çağatay Edebiyatı’nın gelişmesinde Yakînî, Sekkâkî, Gedâyî, Lutfî vb. şairlerle önemli bir rol oynamıştır. 1810 yılında Hokand Hanlığı tahtına oturan Emir Ömer Han ise Çağatay Edebiyatı’nın son dönem şairleri arasındadır. Her iki şair de şiirlerinde “Emîrî” mahlasını kullanmış, bu durum uzun yıllar süren bir karışıklığa yol açmıştır. Bu karışıklığın başında Ömer Han Dîvânı’ndaki şiirlerin, “Emîrî” mahlasından hareketle Yûsuf Emîrî’ye nispet edilmesi gelmektedir.
İlk defa Aleksandr Nikolaeviç Samoyloviç’in İz Tuyugov Çagataytsa Emîrî başlıklı bildirisi ile Türk Edebiyatı Numûneleri adlı eserde ortaya çıktığı tespit edilen Yûsuf Emîrî-Ömer Han karışıklığı, zamanla diğer çalışmalara da yayılmış ve günümüze dek sirayet etmiştir. Ömer Han’ın Dîvân’ı, birçok kaynakta Yûsuf Emîrî’ye ait olarak gösterildiği gibi; Yûsuf Emîrî Dîvânı adıyla da iki defa neşredilmiştir. Bazı kaynaklar, hassaten Yûsuf Emîrî ile ilgili araştırmalarda tesadüf edilen bu karışıklığın muhtelif noktalarına değinerek sorunun önüne geçmeye çalışmış olsa da konu, münferit bir bütün hâlinde ele alınmamıştır. Bu çalışmada, birbiriyle karıştırılan iki şairin kaynak metinler aracılığıyla ayırt edilmesi ve mevcut bilgilerin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Yûsuf Emîrî, Ömer Han, Çağatay Edebiyatı, Hokand Hanlığı
Abstract
Yûsuf Emîrî, one of the pre-classical period poets of Chagatai Literature, lived in the 15th century and played an important role in the development of Chagatai Literature with poets such as Yakînî, Sekkaki, Gedâyî, Lutfî. Emir Ömer Khan, who ascended the throne of Kokand Khanate in 1810, is among the last period poets of Chagatai Literature. Both poets used the pseudonym “Emîrî” in their poems, and this situation led to a confusion that lasted for many years. At the beginning of this confusion comes the attribution of the poems in Ömer Khan’s Dîvân to Yûsuf Emîrî, based on the pseudonym “Emirî”.
The confusion of Yûsuf Emîrî-Ömer Khan, which was determined to appear for the first time in Aleksandr Nikolaevich Samoylovic’s notification titled İz Tuyugov Çagataytsa Emîrî and in the work named Türk Edebiyatı Numûneleri, spread over time to other works and has continued until today. Ömer Khan’s Dîvân, as shown in many sources as belonging to Yûsuf Emîrî; it was also published twice under the name of Yûsuf Emîrî’s Dîvân. Although some sources have tried to prevent this confusion by mentioning various points, especially in the researches about Yusuf Emîrî, the subject has not been dealt with as an isolated whole. In this study, it is aimed to distinguish the two confused poets through the source texts and to evaluate the existing information.
Keywords
Yûsuf Emîrî, Ömer Khan, Chagatai Literature, Kokand Khanate