16.Yüzyıl Şairlerinden Azmî Mustafa Efendi’nin Yazdığı Manzum Bir Tıp Eseri:Risâle fi’t-Tıbb
(A Poetic Medicine Work Written by Azmî Mustafa Efendi, a 16th Century Poet: Risale fi't-Tibb
)
|
Yazar
|
:
Nuray Demir Öztürk
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
15
|
|
Sayı |
:
30
|
|
Sayfa |
:
86-112
|
Özet
Anadolu sahasında kaleme alınan eserler muhtevalarına göre çeşitlilik gösterdikleri gibi şekil açısından da farklılıklar göstermektedir. Yazılan herhangi bir eserde, eserin konusu çoğu zaman şeklini belirleyici bir unsurdur. Dolayısıyla bilimsel içerikli eserlerde de tercih edilen şekil genellikle nesirdir. Ancak akılda kolayca kalması ve kafiyenin gücü zaman zaman muhtevası bilimsel olsa bile kişileri manzum bir biçimde yazmaya teşvik etmiştir. Bilimsel içerikli eserlerden tıp konulu eserlerin de çoğunluğu nesirle yazılmış olmasına rağmen içlerinde nazım-nesir karışık ve tamamen manzum biçimde olanlar da vardır. Şairler veya hekim şairler tarafından yazılan bu manzum tıp metinlerinden bir örneğini de 16. yüzyıl şairlerinden Azmî Mustafa Efendi vermiştir. Risâle fi’t-Tıbb adını verdiği tıp konulu bu kısa manzum eser mesnevî, kaside ve gazel nazım şekilleriyle kaleme alınmıştır. Eserin giriş kısmında Azmî Mustafa Efendi, sözünü kısa tutmak suretiyle birçok hekim tarafından yapılan hap, macun ve ilaç terkiplerinin olduğunu bunların da çeşitli hastalıklara iyi geldiğini söylemiştir. Bunları başlıklar halinde zikrederek insanlara faydalı olmayı ve hayır dua almayı dilediğini belirtir. Azmî Mustafa Efendi ayrıca metin içinde Kanunî’nin veziri Ayas Paşa, Sarhoş Bâlî, Emir Sultan, Akşemseddin gibi devrin önemli kişilerinden rivayetle aktardığı devalara da yer vermiş ve ismini zikrettiği hapların, macunların, ilaçların faydalı yönlerini belirttikten sonra nasıl yapılacağı, içeriğinin hangi devalardan oluştuğuna değinerek kullanım şekli ve miktarını da söylemiştir. Çalışmamızda ilk olarak Azmî Mustafa Efendi’nin hayatına kısaca değinilmiş ve yazmış olduğu Risâle fi’t-Tıbb eseri hakkında bilgi verilmiş ardından Risâlefi’t-Tıbb’ın Arap harflerinden Latin harflerine aktarımı yapılmış ve metnin sözlüğü eklenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Azmî Mustafa Efendi, Tıp, Manzum, İlaç Terkibi, Macun.
Abstract
The works written in the Anatolian field vary according to their content as well as in terms of form. In any work written, the subject of the work is often a determining factor in its form. Therefore, the preferred form in scientific works is usually prose. However, its easy to remember and the power of rhyme encouraged people to write in verse, even if the content was scientific from time to time. Although the majority of his poems on medicine, which are scientific works, are written in prose, there are also some in verse-prose mixed and completely in verse form. Azmî Mustafa Efendi, one of the 16th century poets, gave an example of these verse medical texts written by poets or physician poets. This short verse work on medicine, which he named Risale fit-Tibb, was written in mesnevi verse. In the introductory part of the work, Azmi Mustafa Efendi kept his word short and said that there are pills, pastes and drug preparations made by many physicians and these are good for various diseases. Mentioning these under headings, he states that he wishes to be useful to people and to receive blessings. Azmi Mustafa Efendi also included in the text the remedies he narrated from the important people of the time, such as Kanuni's vizier Ayas Pasha, Sarhosh Bali, Emir Sultan, Akşemseddin, and after mentioning the beneficial aspects of the pills, pastes and drugs he mentioned, by mentioning how to make them and what remedies they contain. He also told the type and amount of use. In our study, firstly, Azmî Mustafa Efendi's life was briefly mentioned and information was given about his Risale fi't-Tibb work, then the translation of Risale fit-Tibb from Arabic letters to Latin letters was added and the dictionary of the text was added.
Keywords
Azmi Mustafa Efendi, Medicine, Poetry, Pharmaceutical Composition, Paste.