Cemşîd ü Hurşîd Mesnevisindeki Epizot ve Motiflerin Türk Halk Hikâyeleri ve Masallarıyla Mukayesesi
(Comparison Of Epizot And Motifs In Cemşîd ü Hurşid Mesnevi With Turkish Folk Story And Fairy Tales
)
|
Yazar
|
:
Ruken Karaduman
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
27
|
|
Sayfa |
:
375-401
|
Özet
Sözlü anlatım yoluyla günümüze ulaşan halk hikâyeleri ve
masallar, halk muhayyilesinde sentezlenen birçok kültürel
unsuru ihtiva eder. Bu kültürel unsurların, yalnızca halk
edebiyatı metinlerinde değil; klasik ve modern Türk edebiyatı
ürünlerinde de izlerini takip etmek mümkündür. Her edebi
gelenekte, önceki anlatılarla taşınan kültür birikimi, sosyal
inanç sistemi ve yaşam tarzı sanatçı tarafından özümsenip
onun kendine has perspektifi ile yansıtılır. Özellikle klasik Türk
edebiyatının tahkiye esasına dayalı nazım biçimlerinden olan
mesnevilerde kadim anlatıların; inanışlar, mitler ve efsaneler
gibi kültürel miras ögelerinin etkileri yoğun biçimde
hissedilmektedir. Bu durum şairlerimizin mesnevî formunu
İran edebiyatı aracılığıyla tanıyıp kullanırken anlatılarını kendi
kültürleri ile özdeşleştirmeyi de başardıklarının bir
göstergesidir.
Ahmedî’nin 4798 beyitlik Cemşîd ü Hurşîd mesnevisi,
edebiyatımızda tahkiye tekniği bakımından önemli bir yere
sahiptir. Telif bir eser olan bu mesnevinin epizot ve motifleri
açısından ele alınıp Türk masalları ve halk hikâyeleri gibi
geleneksel anlatı türleri ile benzerlik ve farklılıklarının tespiti
çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Bu makalede Türk
kültürüne ait birçok halk hikâyesi ve masal incelenerek Cemşîd
ü Hurşîd’deki biçim ve işlev yönüyle tekrar eden epizot ve
motifler bağlamında Dede Korkut Hikâyeleri, Elif ile Mahmut,
Tahir ile Zühre, Raznihan ile Mahfiruze, Ferhad ile Şirin gibi
halk hikâyelerinden ve Güneş Kızı, Kırk Oğlan, Altın Araba adlı masallardan örneklere yer verilmiştir. Ayrıca; metinler
arasındaki bağıntıları ortaya çıkarmak için mesnevinin olay
akışı içindeki anlatımlar, zikredilen bu halk anlatı türleri ile
özellikle kurgu dünyası, olağanüstülükler ve yapısal unsurlar
noktasında ihtiva ettiği benzerlikler üzerinden değerlendirmeye
tabi tutulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Cemşid ü Hurşîd, masal, halk hikâyesi, mesnevi, epizot, motif.
Abstract
Folk tales and tales that have survived through oral
expression contain many cultural elements synthesized in
folk imagination. It is possible to follow the traces of these
cultural elements not only in folk literature texts but also
in classical and modern Turkish literature products In
every literary tradition, the cultural accumulation, social
belief system and lifestyle carried by previous narratives
are assimilated by the artist and reflected by his unique
perspective Especially in mesnevi, which is one of the verse
forms of classical Turkish literature based on narration, the
effects of cultural heritage elements such as beliefs, myths
and legends of ancient narratives are felt intensely. While
our poets recognize and use the Mesnevi form through
Iranian literature, they succeed in assimilating this form
with themselves.
Ahmedî's 4798 couplets Cemşîd ü Hurşîd mesnevi has
an important place in our literature in terms of narration
technique. The subject of our study is to examine this
mesnevi, which is a compilation work, in terms of episodes
and motifs, and to determine the similarities and
differences with traditional narrative types such as
Turkish fairy tales and folk talesIn this article, folk tales
such as Dede Korkut Stories, Elif ile Mahmut, Tahir ile
Zühre, Raznihan ile Mahfiruze, Ferhad ile Şirin and many
tales such as Güneş Kızı, Kırk Boy, Altın are studied in the
context of repetitive episodes and motifs in terms of form and function in Cemşîd ü Hurşîd. In addition, in order to
reveal the relations between the texts, the narratives in the
event flow of the mesnevi were evaluated over the
similarities they contain with these folk narrative types,
especially in the world of fiction, extraordinary and
structural elements..
Keywords
Cemşid ü Hurşîd, tale, folk tale, mesnevi, episode, motif.