Klasik Türk Şiirinde Bir Sebk-i Hindî Tabiri: Gül-be-Çeşm
(A Phrase Of Indian Style In The Classical Turkish Poetry: Gül-be-Çeşm (Rose To Eye)
)
|
Yazar
|
:
Ozan Yılmaz
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
381-389
|
Özet
Klasik Türk şiirini daha iyi anlamada sözlük ve şerhlerin
önemli bir yeri vardır. Şiirin yazıldığı dönemde yaşamış
müelliflerin bu tür eserleri, o şiiri anlamada birinci derece
kaynak konumundadır. Özellikle Hint üslubuna ait beyitleri
anlamak için dönem sözlükleri ve şerhlerini ayrıntılı biçimde
incelemek gerekir. Çünkü Hint üslubuyla anlaşılmazlığı
hedefleyen şairler, manayı gizlemek için alışılmadık kelimeler
kullanır. Bu amaçla çeşitli kelimeleri bir araya getirip yeni
yapılar elde eder. Sebk-i Hindî (Hint üslubu) bu tip birçok
kelimeye ev sahipliği yapmıştır.
Bu tür yapılardan biri de “gül-be-çeşm” tabiridir. Farsça
“gül” ve “çeşm (göz)” kelimelerinin yan yana gelmesiyle ortaya
çıkan bu tabir, şairler tarafından “gözde oluşan aklık, körlük,
gözdeki benek” manalarıyla kullanılmıştır. Yapıdaki kelimelerin
asıl manasına tamamen zıt bu anlam, acı ve karamsarlığı öne
çıkarmak isteyen şairler tarafından tercih edilmiştir.
Bu makalede “gül” ve “çeşm” kelimelerinden elde edilmiş bu
tabirin anlam dünyası incelenip Türk ve Fars şiirinden örnekler
verilmiş, böylece bu tabirin tarihî gelişimi ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk Şiiri, sözlük, şerh, Hint üslubu, tabir.
Abstract
Dictionaries and commentaries play important role in
better understanding of Classical Turkish Poetry. These
works of the authors who lived in the period when the poem
was written also are the primary sources in for Classical
Turkish poems. Especially in order to understand the
couplets of the Indian Style (Sebk-i Hindî), it is necessary
to examine the periodical dictionaries and commentaries in
detail. Because poets aiming at incomprehensibility in
Indian Style, they use unusual words to cover the
meaning. For this, they bring together various words an
obtains new structures. Indian Style includes many.
One of these phrases is “gül-be-çeşm (rose to eye)”. This
phrase, compiled of two words “gül (rose)” and “çeşm
(eye)” in Persian, has been used by the poets with the
meanings of luster in the eye, blindness and eye spot.
Contrary to the original meaning of the words in the
structure, this meaning was preferred by poets who wanted
to emphasize pain and pessimism.
In this article, the meaning of phrase is derived from the
words “gül (rose)” and “çeşm (eye)” is examined and
examples from Turkish and Persian poetry are given, thus,
the historical development of this phrase is revealed.
Keywords
Classical Turkish Poetry, dictionary, commentary, Indian Style, phrase.