Tartışmalı Bir Seci’ Türü: Sec’-i Mütevâzin
(A Debatable Saj’ Type: Saj’- Al Mutawazin
)
|
Yazar
|
:
Mehmet Fatih Köksal
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
21
|
|
Sayfa |
:
589-604
|
Özet
Klasik Türk nesrinin en önemli ahenk unsuru “seci”dir.
Belâgatin hemen bütün konularında olduğu gibi seci için de
kaynak Kur’ân-ı Kerim’in icaz yüklü elfazı olmuştur. En eski
belâgat kitaplarından çağdaş çalışmalara kadar seci türlerine
dair değişik tanım ve değerlendirmeler yapılmıştır. Seci türleri
arasında özellikle birinin, öteden beri tartışma konusu olduğu
dikkat çekmektedir. Kimi kitaplar bu seci türüne hiç yer vermezken
kimilerinde farklı adlarla takdim edilmiş, kimilerinde ise
tanımı değişik yapılmıştır. “Sec’-i mütevâzin” veya Türkçe
söyleyişle “ölçülü seci” diyebileceğimiz bu seci, kelimelerin
revîlerinin (kafiye harfi) ayrı, sadece vezinlerinin aynı olması
bakımından diğer seci türlerinden büsbütün farklıdır.
Bu makalede, belâgat kitapları, edebiyat sözlükleri ve edebiyat
nazariyesi kitaplarının sec’-i mütevazine yaklaşımına göz
atıldıktan sonra, bu türün belâgat kurallarının referans ve
cazibe merkezi olan Kur’an’daki yeri ile müsecca nesrimizin
zirvesi kabul edilen Sinan Paşa’nın eserlerindeki tatbikatı araştırılacaktır.
Nihayet, muğlak görünen bu seci türü üzerine
teoriden pratiğe uzanan bir vasat üzerinde tespit ve değerlendirmelerde
bulunulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Seci, sec’-i mütevâzin, Klasik Türk nesri, seci türleri, muvazene.
Abstract
One of the main harmony elements in Classical Turkish
prose is “saj’ ”. As it is seen in all topics of rhetoric, the
source of saj’ is inimitable words of Qur’an, i’jaz al-Quran
in other words. There have been various definitions and
evaluations in numerous sources from old types of rhetoric
books to contemporary works. However, it draws attention
that since before now especially one type of saj’ has been
debatable. While some sources do not mention this type at
all, some recall it with varied terms and some other define
it in several ways. In fact, saj’ al-mutawazin is completely
different from other types of saj’ in that the words are
similar in metre but different in the final sound(s) called
“revî“.
In this article after reviewing the approaches of rhetoric
books, literary theory sources and literary dictionaries to
saj’ al-mutawazin, we will examine the place of this type
in Qur’an that is centre of attraction and adress of
reference in this issue. We also search the implementations
of this type of saj’ in Sinan Pasha’s works those are
accepted as the zenith of Turkish rhymed prose. Finally, we
will some new detections and evaluations from theoritical
to a practical level in saj’ al-mutawazin that is seen
ambiguous.
Keywords
Saj’, saj’ al-mutawazin, Classical Turkish prose, saj’ types, muwazene.