“İşbu Kitab Korkarım Ben Ölicek Cahil ve Nâdâna Düşe”: Mustafa Salim ve Mecmuası
(“I am afraid that this Mecmua will fall into the hands of uneducated people after I die”: Mustafa Salim and His Mecmua”
)
|
Yazar
|
:
Tülay Gençtürk Demircioğlu
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2014
|
|
Sayı |
:
12
|
|
Sayfa |
:
29-64
|
Özet
Rumeli eşrafından Tevfik Efendi’nin kethudası Mustafa
Raşid Efendi’nin oğlu Mustafa Salim, kadılık, müderrislik
yapmış, Bursa’da müfettiş vekilliği yaptığı sırada ölmüştür.
Hüsrev ü Şirin yazmış, Fuzuli’nin Farsça Rind ü
Zahid’ini Muhâvere-i Rind ü Zahid adıyla 1804’te Türkçeye
çevirmiştir. Gazelleri, tarih manzumeleri bulunmaktadır.
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü ŞR 494 numarada
kayıtlı mecmua, kendisi de şair olan Mustafa Salim’in
derlediği, araştırmacıların tasnifine göre karışık mecmualardandır.
Kendi gazelleri ve tarihleriyle birlikte babası
Raşid Efendi’nin ve üvey babası İhya Efendi’nin de bazı
manzumeleri, sayısı çok olmamakla birlikte bazı şairlerin
tarih kıtaları, muamma, lügaz ve şarkı gibi manzum
türleri vardır. Mecmuada Kethudazade Mustafa Salim
ismini kullanmışsa da diğer eserlerinden Üsküdarî ismini/
mahlasını kullandığı da anlaşılmaktadır.
Bu makalede derleyici Mustafa Salim hakkında bilgi,
mecmuanın fiziksel özellikleri ve içeriği, ardından Salim’in
gazel ve tarih manzumeleri, tatlı tarifleri, ariza/mektupları
verilecek, mecmuada yer alan başka şairlerin şiirlerinden
örnekler yer alacaktır.
Mecmua, şu ana kadar Mustafa Salim’in varlığı bilinmeyen
gazel ve diğer manzumelerini ortaya çıkarmasının
yanı sıra, içerdiği tatlı tarifleriyle dönemin mutfak kültürünün
ipuçlarını vermesi, tuttuğu notlarla Osmanlı sosyal
hayatının izlerini taşıması, vezir ya da bürokrasinin üst
katmanlarındaki kişilere sadakatini ifade edip desteklerini
sürdürmeleri için yazılmış mektuplardan Osmanlı kültüründeki
himaye sisteminin tüm açıklığıyla görülmesi
bakımından önemlidir.
Anahtar Kelimeler
Mustafa Salim, mecmua-i Salim, Muhâvere-i Rind ü Zahid, Osmanlı mutfağı.
Abstract
Mustafa Salim, khadi and teacher, was the son of Mustafa
Raşid Efendi who was the chamberlain of Tevfik
Efendi, notable person of Rumeli. He died in Bursa when
he was an inspector. Mustafa Salim wrote Hüsrev ü Şirin
as well as many ghazals and historical verses. He translated
Fuzuli’s Rind ü Zahid from Persian into Turkish
under the title of Muhâvere-i Rind ü Zahid in 1804.
Mustafa Salim’s Mecmua is recorded with the number
of ŞR 494 in The İstanbul Research Institute. Regarded
as an example of mixed mecmuas by the researchers,
it consists not only of his own ghazals and histories but
also of the poems written by his father, Raşid Efendi, and
his step-father, İhya Efendi. There are also poems and
historical quatrains by other poets written in the form of
muamma, lügaz and song. Although his nickname
(mahlas) in the Mecmua was Kethudazade Mustafa
Salim, he also used Üsküdari as another nickname in his
other works.
Presenting the physical description and content of the
Mecmua, this article introduces Mustafa Salim’s poetry
with his biography, ghazals, historical verses, letters and
his delight recipes. It also presents certain excerpts of the
poems written by other poets.
Mustafa Salim’s Mecmua is important since it helps
us first of all to see Mustafa Salim’s poetry, which is
currently unknown to us. But, with the delight recipes,
the work also gives us clues about the cooking culture of
the time. With the notes and annotations, it portrays the
social life of the Ottomans. And with Mustafa Salim’s
letters of loyalty addressed to the vizier and bureaucrats
and his asking for their support, the work shows us the
aspects of Ottoman system of patronage in that time.
Keywords
Mustafa Salim, Mecmua-i Salim, Muhâvere-i Rind ü Zahid, Ottoman cookery.