Summary
Klasik Türk Şiiri Metinlerinde Döngü
Döngü, bir yörüngede yapılan seyirdir. Döngüde başlangıç ve bitiş noktası aynı olan bir daire çizilir. Kısır döngü, çözümü olmayan sorunları hep aynı noktadan alıp aynı sonuca ulaşma endişesidir. Mantıkta iki önermeyi birbiriyle ispatlamadır.
İnsan çoğu zaman, çevresi, fikirleri, hayat şartları, sorunları, duyguları içinde dönüp dolaşıp aynı noktaya gelir. Kısır döngü, devr-i dâim veya fasit daire dediğimiz bu durum bütün hayatı etkiler. Bu olgu edebî eserlere de yansır. Yazar, şair, ressam vb. sanatçılar bilerek veya bilmeyerek kendi içlerindeki döngüleri eserlerine yansıtırlar.
Bu çalışmada klasik Türk şiirinde döngü teması ele alınmıştır. Çeşitli şairlere ait şiirler örnek verilerek döngüsel temaların gerek şiirin biçiminde gerekse içeriğinde izi sürülmüştür. Klasik Türk şiirinde döngüyü sağlayan araçlar kelime hâlindeki redifler, mütekerrir musammatlar, terci-i bentler vb. nazım şekilleri, redd-i matlalar ve iade, reddü’l-acüz ale’s-sadr ve tekrir gibi edebî sanatlardır. Şiirlerin muhtevasında ise döngü teması karşımıza birçok farklı biçimde çıkar. Bunlar hayat alanı döngüsü, düşünce-his döngüsü, hayal-hatıra döngüsü, ruh döngüsü vb.dir. Şairler, döngüsel temayı yaratırken, kimi zaman kadeh gibi dairevi şekle sahip nesnelerden kimi zamansa sema ve pervane örneklerinde olduğu gibi dairevi hareketlerden yararlanır. Parça ile bütün arasındaki ilişki de döngünün bir başka boyutuna ışık tutar. Damlanın okyanusa, zerrenin güneşe ulaşıp tamamlanması döngüyü de tamamlaması anlamına gelir. Varolanlar bir ayrılık-vuslat döngüsü içerisinde bulunur.
Keywords
Döngü, döngüsel temalar, düşünce, his, seyir, nazım, klasik Türk şiiri.