Summary
İdama Mahkûm Bir Şair: Caniklizâde Hayreddin Râgıb Paşa ve Kayıp Bir Kısım Şiirleri
Klasik Türk edebiyatında eser vermiş, manzume kaleme almış nice şair vardır ki vefatlarından sonra geride bıraktıkları eserlerin bir şekilde yer değiştirmesi, elden ele geçmesi, yurt dışına satılması veya kaçırılması gibi nedenlerden dolayı bilimsel anlamda tanıtılamamıştır. Kaynaklarda önemli sayıda şiirlere sahip olduğu zikredilen fakat bu şiirlerin yeri hakkında bilgi verilmeyen şairlerin bir kısım şiirlerinin tespit edilmesi, o şairlerin en azından edebî kişiliğini ortaya koymada son derece değerlidir.
Biyografik kaynaklarda şiirlerinin hatta divanının varlığından bahsedilen ancak günümüze kadar bahse konu olan divanı veya şiirleri tespit edilememiş bir şair de Osmanlı tarihinde idamla cezalandırılan bir paşa olup ayrıca Râgıb mahlasıyla manzumeler kaleme almış olan Caniklizâde Hayreddin Râgıb Paşa’dır. Bu çalışmada, İngiltere Milli Kütüphanesi’nde (Biritish Library) bulunan ve Or 7083 numarasıyla kayıtlı olan Türkçe el yazması ile Tayyar Mahmud Paşa’nın divanında kardeşi Hayreddin Râgıb Paşa’nın bir gazeline yazdığı tahmisten hareketle Hayreddin Râgıb Paşa’nın kayıp olduğu bilinen şiirlerinden tespit edilen dokuz adet gazeli ile bir adet müfredi incelenmiştir. Bu manzumelerin ışığında Paşa’nın şairlik yönü, klasik Türk edebiyatı araştırmacılarının istifadesine sunulmuştur.
Çalışmanın giriş kısmında 18. asırda Osmanlı’nın önemli ailelerinden olan ancak devlete ve tebaaya karşı yanlış tutumlarından dolayı Bâb-ı âli tarafından ölümle cezalandırılıp ortadan kaldırılan Caniklizâdelerin kısa bir tarihçesi verilmiştir. Daha sonra, Hayreddin Râgıb Paşa’nın hayatına dair tarihî ve biyografik kaynaklardan elde edilen bilgiler verilmiştir. Ardından çalışmaya konu olan Hayreddin Râgıb Paşa’nın yeni tespit edilmiş gazellerinin şekil ve muhteva bakımından incelemesine yer verilmiştir. Son bölümde ise manzumelerin çeviri yazılı metni verilmiştir.
Keywords
18. asır, Caniklizâdeler, Hayreddin Râgıb Paşa, Kayıp şiirler, Gazeller.