Summary
Dîvân Neşirlerinde Tertip Üzerine Dikkatler: Leylâ Hanım Dîvânı Örneği
19. yüzyıl kadın şairlerinden Leylâ Hanım’ın Dîvân’ı, 4 yazma ve 4 matbu nüshasına dayanılarak merhum Mehmet Arslan tarafından neşredilmiştir. Neşir esnasında yazma nüshalardaki tertip hususiyeti fark edilmediği için naşir tarafından araştırmacılara kolaylık olsun ve kısmen de olsa tertipli olsun diye şiirler nazım şekillerine göre gruplandırılmıştır. Buna göre şiirler kasideler, murabbalar, muhammesler, tahmîsler, müseddesler, tesdîsler, tesbî, müsemmen, tesmînler, terkîb-bendler, tercî-bendler, tarihler, gazeller, müstezâdlar, şarkılar, lugazlar, rubâîler, kıt’alar, müfredler şeklinde gruplandırılarak sıralanmıştır.
Ancak Leylâ Hanım Dîvânı’nın yazma nüshalarının başında yer alan bir rubâîye göre şairin Dîvân’ını tertip ettiği anlaşılmaktadır. Bu tertip, naşir tarafından fark edilmediği için neşirde Dîvân’ın tertibi tamamen değiştirilmiştir.
Bu makalede, öncelikle tespit edilebilen yazmalarına göre Leylâ Hanım Dîvânı’nın tertip hususiyetleri ortaya konmuş, sonra yazmaların tertibi ile neşrin tertibi karşılaştırılarak neşirde şairin oluşturduğu tertibin nasıl değiştirildiği belirlenmiştir. Böylece divan neşirlerinde şairce yapılan divan tertibine riayet etmemenin ne gibi değişikliklere, sıkıntılara, sapmalara sebep olduğu; şairin inanç ve kültür dünyasını yansıtan divan tertibinin değiştirilmesinin şairi anlama ve tanımada ne gibi eksiklikler doğurduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords
Leylâ Hanım, Dîvân, Dîvân Tertibi, Kadın şair, İzzet Molla.