Summary
Osmanlı Dönemi Tercüme Geleneğinde Satıraltı Tercüme Tekniği
Tercüme tarihi incelendiğinde medeniyet ve kültürlerin birbirleriyle etkileşimleri esnasında, bilgi birikimlerini yansıttıkları eserleri kimi zaman tek taraflı kimi zaman da karşılıklı olarak aktardıkları görülmektedir. Bu aktarım neticesinde medeniyetler birbirlerinin gelişimine de katkı sunmaktadır. Nitekim Yunan kültür ve medeniyetinin oluşumu ve gelişiminde Anadolu, Fenike, Mısır medeniyetlerinin birikiminin tercümeler yoluyla aktarımı büyük rol oynamıştır. Bu aktarım neticesinde oluşan bilgi birikimini kendi bakış açısıyla sentezleyen Yunanlıların Arap-İslâm kültür ve medeniyetinin gelişimine etkisi de yine tercümeler aracılığıyla olmuştur. Osmanlı Medeniyeti de İslam Medeniyeti’nin bir parçası olması yönüyle birçok konuda olduğu gibi bizzat “tercüme” kavramının teorisi ve pratiği konusunda da Arap-İslâm geleneğini miras olarak almıştır. Osmanlı Dönemi’nde tercüme faaliyetleri içerisinde bulunan ve yaptıkları tercümelerin mukaddime/giriş kısımlarında tercüme hakkında görüşlerini beyan eden bazı mütercimler kimi zaman görüşlerini açıkça kimi zaman ise örtük bir şekilde dile getirmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Dönemi tercüme geleneği içerisinde lafız ve mana tercümesi olarak bilinen ikilik üzerinden Osmanlı mütercimlerinin tercüme teorisi sunulacak; lafız tercümesi veya bir diğer deyişle sözcüğü sözcüğüne tercümenin Osmanlı Dönemi tercümelerindeki görünümlerinden biri olan satıraltı tercüme tekniğine dair genel malumat verilecek; bu tercüme tekniği ile hazırlanan metinlerden tespit edilebilenler sunulacak; bu metinlerin hangi gerekçelerle satıraltı tercüme tekniğiyle hazırlandığı üzerinde durulacak ve bunun yanı sıra satıraltı tercüme tekniğiyle oluşturulan metinlerin şeklî özelliklerine dikkat çekilecektir.
Keywords
Osmanlı Dönemi, tercüme, lafız tercümesi, satıraltı tercüme tekniği.