Summary
16.Yüzyıl Şairlerinden Azmî Mustafa Efendi’nin Yazdığı Manzum Bir Tıp Eseri:Risâle fi’t-Tıbb
Anadolu sahasında kaleme alınan eserler muhtevalarına göre çeşitlilik gösterdikleri gibi şekil açısından da farklılıklar göstermektedir. Yazılan herhangi bir eserde, eserin konusu çoğu zaman şeklini belirleyici bir unsurdur. Dolayısıyla bilimsel içerikli eserlerde de tercih edilen şekil genellikle nesirdir. Ancak akılda kolayca kalması ve kafiyenin gücü zaman zaman muhtevası bilimsel olsa bile kişileri manzum bir biçimde yazmaya teşvik etmiştir. Bilimsel içerikli eserlerden tıp konulu eserlerin de çoğunluğu nesirle yazılmış olmasına rağmen içlerinde nazım-nesir karışık ve tamamen manzum biçimde olanlar da vardır. Şairler veya hekim şairler tarafından yazılan bu manzum tıp metinlerinden bir örneğini de 16. yüzyıl şairlerinden Azmî Mustafa Efendi vermiştir. Risâle fi’t-Tıbb adını verdiği tıp konulu bu kısa manzum eser mesnevî, kaside ve gazel nazım şekilleriyle kaleme alınmıştır. Eserin giriş kısmında Azmî Mustafa Efendi, sözünü kısa tutmak suretiyle birçok hekim tarafından yapılan hap, macun ve ilaç terkiplerinin olduğunu bunların da çeşitli hastalıklara iyi geldiğini söylemiştir. Bunları başlıklar halinde zikrederek insanlara faydalı olmayı ve hayır dua almayı dilediğini belirtir. Azmî Mustafa Efendi ayrıca metin içinde Kanunî’nin veziri Ayas Paşa, Sarhoş Bâlî, Emir Sultan, Akşemseddin gibi devrin önemli kişilerinden rivayetle aktardığı devalara da yer vermiş ve ismini zikrettiği hapların, macunların, ilaçların faydalı yönlerini belirttikten sonra nasıl yapılacağı, içeriğinin hangi devalardan oluştuğuna değinerek kullanım şekli ve miktarını da söylemiştir. Çalışmamızda ilk olarak Azmî Mustafa Efendi’nin hayatına kısaca değinilmiş ve yazmış olduğu Risâle fi’t-Tıbb eseri hakkında bilgi verilmiş ardından Risâlefi’t-Tıbb’ın Arap harflerinden Latin harflerine aktarımı yapılmış ve metnin sözlüğü eklenmiştir.
Keywords
Azmî Mustafa Efendi, Tıp, Manzum, İlaç Terkibi, Macun.