Summary
Kerbelâ Mersiyelerinde Kadın Karakterler: Âsî Dîvânı Örneği
Türk edebiyatında Kerbelâ Olayı'nı konu edinen
edebî eserlerde genellikle Hz. Hüseyin ve beraberinde şehit
düşenler anlatılmıştır. Bu elim olaya giden süreçte, olay
esnasında ve sonrasında yaşananların hazin izlerini üstlenmek
zorunda kalan diğer önemli karakterler ise Kerbelâ kadınları
olmuştur. Araştırmalarımız neticesinde Kerbelâ ve kadın
konulu çalışmaların oldukça az olduğu görülmüştür. Kerbelâ
Olayı’nın anlatıldığı eserlerin özgün bir örneği, Meşhedî Hasan
Aga Âsî ( Ö. 1979) tarafından Tebriz’de tertip edilen ve
tamamen Kerbelâ mersiyelerinden müteşekkil olan Âsî
Dîvânı'dır.
Âsî Dîvânı, Kerbelâ Olayı'nda orada olduğu bilinen kadınlar
konusunda da oldukça zengin bir muhtevâya sahiptir.
Dîvân'da, Hz. Hüseyin'in ve Kerbelâ’da şehit edilenlerin
mersiyelerinin yanı sıra Hz. Fâtıma, Ümmü Seleme ve Kerbelâ
Olayı'nda yer aldıkları bilinen ehl-i beyt kadınlarından Hz.
Zeynep, Gülsüm, Fâtıma Ümmü'l-Benîn, Sekîne, Rubâb, Leylâ
gibi karakterlere de yer verilmiştir. Bu mersiyelerde kadın
karakterler genellikle ağlayan, feryâd eden ağıt yakan, saldırılar
karşısında metanetle birbirlerine destek olan ve ölenlerin
arkasından Kur’ân-ı Kerîm okuyan kişiler olarak tasvir
edilmiştir. Âsî Dîvânı, Kerbelâ kadınlarının yaşadıklarını
oldukça dramatik bir üslupla ortaya koymaktadır. Dîvândaki
mersiyeler bazen şehit edilenlerin kendi ağızlarından bazen de
Kerbelâ kadınları tarafından söylenmiştir. Hüseyin’in
arkasından mersiye okuyanlara şefaatçi olacağına dair düşünce
burada Hz. Fâtıma için de kullanılmıştır. Âsî Dîvânı'nın
Kerbelâ Olayı'ndaki kadınların yerini, yaşadıklarını ve önemini ortaya koyması bakımından örnek bir eser olduğu
kanaatindeyiz. Bu çalışmanın bizden sonraki Kerbelâ ve kadın
konulu çalışmalara katkı sağlayacağını ümit etmekteyiz.
Keywords
Türk İslam Edebiyatı, Mersiye, Dîvân, Kerbelâ, Kadın.