Summary
Modern Dil Tartışmaları Bağlamında Türk Dili Dergisinin Osmanlı Türkçesine Yaklaşımı (1951-1960)
Türkiye’de modern anlamda dil tartışmaları Tanzimat
Fermanı’nın ilanından sonra başlamıştır. Tartışmaların ilk
zamanlarında alfabe ıslahı ile terkipler yoluyla Arapça-
Farsçadan geçen birtakım dil bilgisi unsurlarının
kaldırılması ve terkiplerin Türk dil bilgisi kurallarına göre
güncellenmesine yönelik fikirler ileri sürülmüştür. II.
Meşrutiyet ile tartışmalar çeşitli toplumsal hareketler
üzerinden devam etmiş, Yeni Lisan Hareketi görüşleriyle
dikkat çekmeye başlamıştır. Bu devrede Türkçenin
sadeleşmesine yönelik fikirler tartışılmıştır.
Erken Cumhuriyet Dönemi ile dil tartışmaları farklı bir
seyir alarak devletin doğrudan müdahalesi ve etkisinin
görüldüğü yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönemde dil
çalışmaları kendi içinde evrelerden geçerek nihayetinde
1950 yılına gelinmiştir. 14 Mayıs 1950’de yapılan genel
seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nden iktidarı
devralan Demokrat Parti (DP), kendinden önceki dil
kararlarını ve uygulamalarını veto ederek dil
muhafazakârlarının yanında olmayı tercih etmiştir.
Osmanlı Türkçesini tercih eden bir dil tavrı geliştiren DP
iktidarı, Türk Dil Kurumunu (TDK) dil politikaları
bağlamında etkisizleştirmiştir. TDK de bu duruma karşı muhalif duruş sergilemek sûretiyle “Osmanlıca”1 terimini
özellikle kullanarak Osmanlı Türkçesine “yabancı dil”
muamelesinde bulunmuştur. TDK yönetimi, kurumda
genel yazmanlık ve başkanlık görevlerinde bulunmuş olan
Agâh Sırrı Levend’in (ö. 1978) deyimiyle TDK’nin fikir
organı olan ve adını kısaca Türk Dili olarak belirledikleri
dergide Osmanlı Türkçesine karşı olumsuz yazılar kaleme
alınması yolunu takip etmiştir. TDK’nin, böylece DP
iktidarına olan muhalefetini Türk Dili dergisi üzerinden
yaygın bir biçimde gösterdikleri müşahede edilmiştir. Bu
makalede Osmanlı Türkçesine karşı yapıldığı müşahede
edilen söz konusu olumsuz tavırların sebepleri üzerinde
durularak bir sonuca ulaşılmaya gayret edilmiştir.
Keywords
Osmanlı Türkçesi, Türk Dili dergisi, TDK, Dil tartışmaları.