Summary
Basîrî’nin Mensur Letâ’ifnâmesi
Klasik Türk edebiyatının mizah konulu eserleri; hezl, hiciv,
ta’riz, şathiyyat, mutayebe, şaka, nükte, suhriyye, fıkra ve
hikâye gibi çeşitli türler altında hem manzum hem de mensur
olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu türlerden biri de ince bir
nükteyi ihtiva ederek güldürme ve eğlendirmeyi esas alan
latifelerdir. Latifelerin bir araya getirildiği mecmualara
letâ’ifnâme adı verilmiştir. Konusunu genellikle çağının sosyal
hayat koşullarından alan letâ’ifnâmeler, yazıldıkları dönemin
toplumsal ve kültürel yaşantısını günümüze taşıyan önemli
eserlerdir. Edebiyatımızda ilk örneklerine 15. yüzyıldan
itibaren rastlanan bu eserler, özellikle 16. yüzyıldan itibaren
yaygınlık kazanmıştır.
Bu örneklerden biri de tezkirelerde ve biyografik kaynaklarda
nüktedan kişiliği ve latifelerinin çokluğu ile öne çıkan 16. yüzyıl
şairlerinden Basîrî’nin kaleme almış olduğu mensur
Letâ’ifnâme’dir. Eserin şu an için bilinen tek nüshası Konya
Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi’nde 14665 arşiv numaralı
Mecmû‘a-i Fevâid’in 3b-13b yaprakları arasında
bulunmaktadır. Sonunda yer alan temmet kaydına göre
941/1534-35 tarihinde telif edilen eser, “Ez-Letâ’if-i Mevlânâ
Basîrî” başlıklı kadılık taksiminin yapıldığı bölüm, “Ez-Letâ’ifi
Basîrî” başlıklı dertli bir beng tiryakisinin hikâyesinin
anlatıldığı Bengînâme’nin yer aldığı bölüm ve “Latife” başlıklı
59 latifenin yer aldığı bölüm olmak üzere üç bölümden
müteşekkildir.
Bu çalışmada letâ’ifnâme türü hakkında özet mahiyetinde
bilgi verildikten sonra Basîrî’nin hayatı ve edebî kişiliğine
değinilmiş; Letâ’ifnâme’si mizah ögeleri açısından tahlil
edildikten sonra eserin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir.
Keywords
Klasik Türk Edebiyatı, Mizah, Latife, Basîrî, Letâ’ifnâme.