Summary
Fazla Sayıda Yazma Nüshası Bulunan Hacimli Bir Eserin Nüsha Ailesinin ve Tenkitli Metninin Kurulması Hakkında Değerlendirmeler: Künhü’l-ahbâr Örneği
El ile çoğaltılmış tarihi metinlerin aslına yakın bir surette
neşrine dayanan metin tenkidi, bilginin sonraki kuşaklara bozulmadan
aktarılması bakımından oldukça önemlidir. El
yazması nüshaların ortak ve ayırıcı hatalarından hareketle soy
ağacını çıkartmaya dayanan stemmatoloji metin tenkidini
tamamlayıcı bir bilimdir. Ülkemizde son dönemde metin tenkidi
ve stemmatoloji ile ilgili kuramsal çalışmalar hız kazanmıştır.
Her el yazması eserin kendine has özellikleri vardır. Muhtevası
hacimli bazı tarihî kitaplar fazla sayıda yazma nüsha ile günümüze
intikal etmiştir. Bu tür eserlerde muhteva malzemesi ve
yazma nüshalar çok sayıda olduğu için sadece metin tenkidi ve
stemmatolojinin verileriyle işin içinden çıkmak güçtür. Böyle
bir eser neşredecek bir nâşir metin tenkidi ve stemmatolojinin
temel kabullerinin yanı sıra esere, yazarın yaşamına, yazarın ve
yüzyılın dil ve anlatım hususiyetlerine, eserin mensubu olduğu
edebî dönemin ilkelerine ve tarihi bilgilere hâkim olmalıdır.
Metin tenkidinin bilindik kaideleri doğrultusunda, 3-5 nüsha mukayesesiyle kuracağı bir metnin müellifin elinden çıkmış
esere göre eksiklikler barındırabileceğini bilmelidir. Gelibolulu
Mustafa Âlî’nin Künhü’l-ahbâr adlı genel tarih kitabı Türk
edebiyatının fazla sayıda nüshası bulunan hacimli eserlerinden
biridir. Bu makalede Künhü’l-ahbâr örneği üzerinden fazla
sayıda nüshası bulunan hacimli kitapların nüsha ailesini çıkartma
hakkında değerlendirmeler yapılacak; bu tür eserlerin tenkitli
metnini kurmada müellife ait cümle, paragraf, manzume
vb. unsurların metin dışı kalmasını önlemek maksadıyla yeni
bir yöntem teklif edilecektir.
Keywords
metin tenkidi, stemmatoloji, Künhü’l-ahbâr