Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî’nin Arapça-Türkçe Manzum Sözlüğüne Yaptığı Şerh: Şerh-i Seb‘atü Ebhur
(Commentary of Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî to Own Arabic-Turkish Versified Dictionary: Şerh-i Seb‘atü Ebhur
)
Yazar
|
:
ZEHRA FİDAN
|
|
Türü |
:
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
Sayı |
:
25
|
Sayfa |
:
373-388
|
Özet
Bu makalede şimdiye kadar yapılan manzum sözlük çalışmalarında adı pek geçmeyen Arapça-Türkçe manzum sözlük şerhi, Şerh-i Seb‘atü Ebhur’un tanıtımı yapılmıştır. Eser, daha önce Agâh Sırrı Levend (ö. 1978) ve Ahmed Ateş’in (ö. 1966) makalelerinde, Ali Şîr Nevâî’ye (ö. 1501) atfedilen aynı isimdeki başka bir Arapça sözlük vesilesiyle anılmıştır. Bazı kaynaklarda da bu sözlükle karıştırılmıştır. Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî tarafından kaleme alınan eser, 1617 yılında tamamlanmıştır. Nuruosmaniye ve Yahya Tevfik koleksiyonlarında iki nüshası mevcuttur. Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî, hayvanların künye ve lakaplarını ele alan bir manzum sözlük nazmetmiş ve ardından kendi sözlüğünü şerh etmiştir. Yedi aruz bahri kullandığı için yedi deniz anlamına gelen Seb‘atü Ebhur adını verdiği sözlüğü 240 beyitten oluşmaktadır. Şerhini darb-ı meseller, hayvanların kendilerine has özellikleri, halk tıbbında kullanımları, yenilme ve tüketilmelerine dair dinî hükümler; çeşitli hayvan hikâyeleri, rivayet ve kıssalar ile zenginleştirmiş ve bunların her birini ayrı bölümler halinde ele almıştır. Şerhini hazırlarken tefsir, hadis, fıkıh, lügat, tarih, tıp, dil ve edebiyat gibi farklı alanlardaki 202 kaynak eserden faydalanmıştır. Tasnif ederek bu eserlerin listesini mukaddimede vermiştir. Çalışmamıza konu olan Şerh-i Seb‘atü Ebhur; müstakil bir konuyu ele alması, müellifi tarafından şerh edilmesi, şerh esnasında yararlanılan başvuru kaynaklarının her defasında titizlikle anılması gibi hususlarda diğer lügatlerden farklı özellikler taşımaktadır. Bu çalışmada da eserin ana hatlarıyla tanıtımı yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Arapça-Türkçe manzum sözlük, şerh, Seb‘atü Ebhur.
Abstract
In this article, an Arabic-Turkish versified dictionary rarely mentioned in versified dictionary studies conducted so far, Şerh-i Seb‘atü Ebhur was introduced. The work was previously mentioned in the articles of Agâh Sırrı Levend (d. 1978) and Ahmed Ateş (d. 1966) on the occasion of another Arabic dictionary of the same name attributed to Ali Şîr Nevâî (d. 1501). In some sources, it has been confused with this dictionary. Written by Abdülcelîl bin Yûsuf el-Akhisarî, the work was completed in 1617. Two copies are available in the Nuruosmaniye and Yahya Tevfik collections. Abdülcelîl bin Yusuf el-Akhisarî wrote a versified dictionary dealing with the tags and nicknames of animals and then expounded his own dictionary. Named Seb‘atü Ebhur meaning seven seas because he used seven prosody meter, the versified dictionary consists of 240 couplets. He enriched his commentary with proverbs, specific characteristics of animals, their use in folk medicine, religious decrees on their consumption, various animal stories, narratives, and parables, and he dealt with each of them in separate sections. While preparing the exegesis, he benefited from 202 reference works from different fields such as tafsir, hadith, fiqh, linguistics, history, medicine, language and literature. He classified and presented the list of these works in the preface. The subject of our study Şerh-i Seb‘atü Ebhur has different characteristics from other versified dictionaries in terms of its handling a separate issue, the exegesis by the author, and the careful mention of the reference sources used in the exegesis. In this study, the main outline of the work was introduced.
Keywords
Arabic-Turkish versified dictionary, commentary, Seb‘atü Ebhur.