Mora Fethinin (1715) Klasik Türk Şiirindeki Yankıları ve Râzî’nin “Fetihnâme” Konulu Bir Şiiri
(The Reflections of the Conquest of Peloponnese (1715) in the Classical Turkish Literature and the Poem of Râzî Conquest Themmed (Fetihnâme)
)
|
Yazar
|
:
Sadık Yazar
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
391-460
|
Özet
Her milletin/dönemin edebiyat geleneğinde olduğu gibi,
klasik Türk edebiyatı da içinden çıktığı toplumun sosyal hayatı,
kültürel değerleri ve inanışları gibi yapıtaşlarına bigane
kalmamıştır. Gazel gibi sanat gayesinin en üst düzeyde olduğu
şiir türlerinde, yoğun bir mecaz diliyle ve doğrudan değil de
dolaylı/örtük olarak topluma, sosyal hayata pencereler açılır.
Bunun yanında bu edebiyat geleneğinde, mecazdan daha uzak,
hakikat diline daha yakın bir dil ve anlatım ile ve daha az
dolaylı/örtük olarak topluma ve sosyal hayata kapılar açan bazı
türler de bulunmaktadır. Bu türler arasında sayılabilecek tarih
düşürme manzumelerinde; doğum, ölüm, evlenme ve bir
makama atanma gibi oldukça farklı hadiseler tarihlendirilirken
özellikle himaye geleneği çerçevesinde siyasi hadiseler de gözden
kaçırılmamaktadır. Bu anlamda Osmanlı döneminde
gerçekleşen fetihler, klasik şairlerin tarih düşürmek için en fazla
rağbet gösterdikleri hadiselerden olmuştur. 1127/1715 yılında
gerçekleşen Mora fethi de dönemin birçok şairi tarafından türlü
şekillerde edebiyata konu edilip tarihlendirilmiştir. Bu
makalede, bahsi geçen fethin klasik Türk şiirindeki yansımaları
tespit edilip değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla,
öncelikle söz konusu fethi müstakil olarak ele alan eserler
tanıtıldıktan sonra taranan divanlarda bu olaya düşürülen
tarihler değerlendirilmiştir. Çalışmamızın son kısmında ise
Râzî mahlaslı bir şairin bu fethe tarih düşürmek maksadıyla yazdığı mesnevi nazım biçimindeki şiiri bir incelemeden sonra
diliçi çevirisiyle birlikte neşredilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Mora fethi (1715), Tarih düşürme, Râzî, klasik Türk şiiri
Abstract
As in the literary tradition of every nation / era,
classical Turkish literature has not been uninterested to the
main constituens of its society such as social life, cultural
values and beliefs. In the poetry genres where the intention
of poeticalness/literariness is at the highest level, like gazal,
the society and social life be reflected in deep metaphoric
language and implicitly. In addition to this, there are some
genres in this literary tradition that open doors to society
and social life in a language and expression that is more
real, nonfigurative and explicitly. In the chronogram
poems that can be counted among these genres; while quite
different events such as birth, death, marriage and
appointment are dated, political events are not overlooked,
especially within the framework of patronage tradition. In
this sense, the conquests in the Ottoman Era were among
the most popular events for classical poets to write
chronograms. The conquest of Peloponnese (in
1127/1715), has been subject to Ottoman literature in
various ways and dated by many poets of the period. In this
article, the reflections of the mentioned conquest in the
classical Turkish poetry are ascertained and evaluated. For
this purpose, first of all, the works that deal with the
mentioned conquest were introduced and then
chronograms found in the divans of this period for this
event were evaluated. In the last part of the article, a mathnawi written by a poet pennamed Râzî with the intent
of dating this conquest will be presetend with its
intralingual translation into modern Turkish.
Keywords
The conquest of Peloponnese (in 1715), chronogram, Râzî, classical Turkish literature.