Şeyhî’nin Hüsrev ü Şîrîn Mesnevisinde Sosyal Hayat
(Social Life in Sheykhi’s Khusrew and Shîrîn
)
|
Yazar
|
:
Arife Çağlar
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
22
|
|
Sayfa |
:
171-260
|
Özet
Sâsânî hükümdarlarından Nuşirevan’ın torunu ve Hürmüz’ün
oğlu Hüsrev-i Perviz’in Ermen prensesi veya
Hozistanlı olarak zikredilen Şîrîn ile yaşadığı aşkı konu edinen
Hüsrev ü Şîrîn hikâyesi, Hüsrev-i Perviz hakkındaki tarihî rivayetler
ve destanî hikâyelerden hareketle oluşturulmuştur.
Sözlü gelenekte devam eden bu hikâyeyi, ilk defa Firdevsî,
Şehnâme adlı eserinde manzum olarak ele almıştır. Hikâye,
edebî amaçla ise ilk kez 12. yüzyılda Senâî tarafından ele alınmış
ve ebedîlik vasfını da Genceli Nizamî’nin mesnevi türünde yazdığı
eseriyle kazanmıştır. İran edebiyatı kadar Türk
edebiyatında da büyük ilgi gören bu hikâye, Anadolu sahasında
Fahrî’den sonra 15. yüzyılın öncü şairlerinden Şeyhî tarafından
ikinci kez kaleme alınmıştır. Şeyhî, bu eserini Nizamî’nin aynı
isimli mesnevisine tercüme yazmış ve Türk edebiyatında bu konuyu
en iyi ele alan şair olarak kabul edilmiştir. Şeyhî’nin eseri,
tercüme olmasına karşın eklenilen ve çıkarılan bazı kısımlar, şairin
eşsiz üslubu, duygu ve düşünce zenginliği, yaşadığı
toplumun kültürel kaynakları ve sosyal hayatına dair unsurlarını
esere dâhil etmesiyle orijinal bir hüviyet kazanmıştır. Bu
çalışmada, mesnevi türündeki eserlerin yazıldığı dönem ve toplumun
sosyal, kültürel yapısıyla gündelik hayatına dair birçok
ögeyi barındırmasından hareketle bahsi geçen mesnevideki sosyal
hayat unsurları, tespit ve tasnif edilerek değerlendirilmeye
çalışılmıştır. Böylelikle klasikTürk şiirinin önemli kaynaklarından
olan sosyal hayatın, Şeyhî’nin eserindeki durumu ortaya
koyulmak istenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Şeyhî, Hüsrev ü Şîrîn, mesnevî, sosyal hayat, 15. Yüzyıl.
Abstract
Khusrew and Shîrîn story, which is about the love that
Hüsrev-i Perviz, who is the grandson of Nusirevan from
Sassanian sovereign and the son of Hürmüz, had with
Shîrîn, who was mentioned as Armenian Princess or from
Khuzistan, was created on the basis of the historical rumors
and heroical stories about Hüsrev-i Perviz. This
story, which continues to be narrated in oral tradition, was
first discussed as poetical in the Firdevsî’s work named
Şehnâme. For the literal purpose, the story was first discussed
by Senai in the 12th century, and has gained an
eternal character through the work by Genceli Nizamî
written in the type of mathnawî, This story, which has attracted
great interest in Turkish literature as well as
Iranian literature, was written in Anatolia by Sheykhı, one
of the leading poets of the 15th century, for the second time
after Fahrî. Şeyhî wrote this work as a translation to Nizami's
homonym mathnawî, he was accepted as the poet
discussing this issue in the best way in Turkish literature.
Although Sheykhı’s work is a translation, it has gained an
original identity, with the inclusion of the unique style of
the poet, the richness of emotions and ideas, the cultural
resources of the society he lived in, and the elements of his
social life, in addition to some added and removed parts. In
this study, considering that the works in the type of
mathnawî include many elements regarding the period in
which they were written, and the social and cultural structure,
and daily life of the society; the elements of social life
in the mathnawî in question were identified, classified, and
then tried to be evaluated. In this way, it was intended to
reveal the situation of the social life, one of the important
sources of ottoman poetry, in the Sheykhı’s work.
Keywords
Sheykhi, Khusrew and Shîrîn, mathnawî, social life, 15th century.