Bir Metin Yeniden Yazılırken Neler Değiştirilir: Dâfi‘u’l-Hüzn ve Mahzenü’l-Esrâr Örneği
(What is Changed When A Text is Rewritten: The Case Of Dâfı‘ Al-Huzn And Mahzan Al-Asrâr
)
|
Yazar
|
:
Şeyma BENLİ
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
22
|
|
Sayfa |
:
137-170
|
Özet
Afyon, esrar, berş, boza, şarap, kahve ve benzeri maddelerin
teşhis ve intak sanatları yardımıyla birbirlerine karşı
üstünlüklerini iddia ve ispat etmeye çalıştıkları keyif verici
maddelerin (mükeyyifat) münazarası, Türk münazara edebiyatında
en çok işlenen konuların başında gelmektedir.
Dâfi‘u’l-Hüzn adlı eser ise bu türün şimdiye kadar bilinmeyen
bir halkasını oluşturmaktadır. Müellifi meçhul olan bu
eser, Nidâî’nin yeniden yazım örnekleri arasında ilk sırada
yer almaktadır. Dâfi‘u’l-Hüzn, Vardarlı Fazlî tarafından
mesnevi şeklinde ve Mahzenü’l-Esrâr adıyla yeniden yazılmıştır.
Bu makale Mahzenü’l-Esrâr örneğinde yeniden
yazılan eserlerde ne gibi değişiklikler yapılabileceğini belirlemeyi
amaçlamaktadır. Bunun için öncelikle kaynak metin
ile yeniden yazılan metin tanıtılmış, muhtevaları hakkında
mukayeseli bir şekilde bilgi verilmiş, iki eser arasındaki ilişki
açıklanmış ve Türk münazara edebiyatında Dâfi‘u’l-
Hüzn’ün yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Ardından Mahzenü’l-
Esrâr örneğinde, yeniden yazım sürecinde kaynak
metnin ne kadar değişebildiği, hangi hususlarda değişim tasarrufunda
bulunulabildiği ayrı başlıklar altında
değerlendirilmiş, bu yapılırken de elde edilen bulgular başka
eserlerden örneklerle desteklenmiştir. Ayrıca bu değerlendirmeler
sırasında Dâfi‘u’l-Hüzn’ün neden nazma
çekildiği, kaynak metin üzerinde yapılan değişikliklerin
hangi amaçlarla yapıldığı sorularına cevap aranmıştır. Son
olarak Dâfi‘u’l-Hüzn’ün çeviri yazımı yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Vardarlı Fazlî, münazara, keyif verici maddeler, yeniden yazım, Şiîleştirme.
Abstract
The debate of pleasure-giving substances such as opium,
bersh, hashish, boza, wine and coffee is the most written
topic in Turkish debate literature. In this genre, these subtances
fight for superiority over others by means of
personification. Dâfi‘ al-Huzn is a hitherto unknown link
of the genre. This anonym work is the first rewriting of
Nidâî’s Mubâhasât-ı Mukeyyifât. Dâfi‘ al-Huzn was
rewritten in mathnawi form by Vardarlı Fazlî with the title
of Mahzan al-Asrâr. This paper aims to determine what
kind of changes can be made in the rewritten works by giving
Mahzan al-Asrâr as an example. For this purpose
firstly the source text and its rewriting have been introduced,
their contents have been illuminated comparatively,
the relationship between them has been explained and the
place of Dâfi‘ al-Huzn in Turkish debate literature has been
determined. Then, in the case of Mahzan al-Asrâr, how and
how much the source text can be changed during the rewriting
process has been evaluated under different headings
and the findings have been supported by examples from other
works. In addition, during these evaluations, the
answers to the questions for the purpose of the changes
made on the source text and why Dâfi‘ al-Huzn was transferred
into poetry have been sought. Finally, Dâfi‘ al-Huzn
has been transcripted.
Keywords
Fazlî of Vardar, debate, pleasure-giving substances, rewriting, Shiitization.