Kerîmî’nin Manzum Sözlüğü
(Poetic Dictionary of Kerîmî
)
|
Yazar
|
:
Hasan Kaya
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2017
|
|
Sayı |
:
18
|
|
Sayfa |
:
213-252
|
Özet
11. yüzyılda Arap edebiyatında başlayan manzum lugat
yazma geleneğinin Türk edebiyatında örnekleri 15. yüzyıl
başlarından itibaren görülmeye başlamıştır. Aruz vezniyle
yazılan manzum sözlükler, kısa sürede yaygınlaşmış ve
Farsça-Türkçe, Arapça-Türkçe gibi iki dilli manzum sözlüklerin
yanında Farsça-Arapça-Türkçe gibi üç dilli manzum
sözlükler de yazılmıştır. Farsça ve Arapçanın dışında
sayıları az da olsa Boşnakça-Türkçe, Rumca-Türkçe,
Ermenice-Türkçe, Fransızca-Türkçe sözlüklerin de yazıldığı
görülmüştür.
Kerîmî’nin makaleye konu olan sözlüğü Farsça-Arapça-
Türkçe üç dilli manzum sözlüklerdendir. Müellifi ile ilgili
herhangi bir bilgi yoktur. Sözlüğün kaynaklarda iki nüshası
yer almaktadır. Bu çalışmada, sekiz nüshası tespit edilen
sözlüğün bu nüshalara göre tenkitli metni hazırlanmıştır.
İstinsah tarihi belli nüshaların en eskisi 1570 tarihlidir.
Makalenin başında manzum sözlük geleneği ile ilgili kısa
bilgiler verilmiş ve Kerîmî’nin sözlüğü şekil ve muhteva
bakımından incelenmiştir. Tamamı 131 beyit olan sözlükte
243 Farsça, 28 Arapça kelimenin karşılıklarının verildiği
görülmektedir. Pek çok sözlükte yer alan giriş bölümü
Kerîmî’nin sözlüğünün tespit edilebilen nüshalarında
yoktur. Eser, kıt‘a adı verilen 16 bölümden oluşur.
Bölümlerin beyit sayısı 2 ila 13 arasında değişir. Eserde 4
farklı aruz kalıbı kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Sözlük, manzum sözlük, lugat, Kerîmî.
Abstract
The examples of writing poetic dictionary tradition,
which started in 11th century Arabic literature, started in
Turkish literature at the beginning of 15th century. Poetic
dictionaries were written in the shape of aruz prosody and
they became very common quickly. Besides Persian-
Turkish and Arabic-Turkish bilingual poetic dictionaries,
there were Persian-Arabic-Turkish trilingual dictionaries
in the literature. Although not very common, there were
different dictionaries such as Bosnian-Turkish, Romaic-
Turkish, Armenian-Turkish, French-Turkish.
The dictionary of Kerîmî, subject to this article, is one of
the examples of Persian-Arabic-Turkish trilingual poetic
dictionaries. There is no information in the related
literature about the author of the work. There are two
copies of the dictionary in the literature. In this study, 8
copies of the same dictionary were determined and their
reviewed and controlled texts were prepared. The oldest
version with a definite copy date is dated 1570. At the
beginning of the article, there is brief information about the
poetic dictionary tradition and the shape and content of
Kerîmî’s dictionary are analyzed. The dictionary is made
of a total of 131 verses and 243 Persian, 28 Arabic words
are included. The section of introduction, which exists in
most of the dictionaries, doesn’t exist in Kerîmî’s
dictionary copies. The work is made of 16 sections called
‘verse’. The number of couplets varies between 2 and 13 in
these sections. 4 different aruz prosodies are used in the
work.
Keywords
Dictionary, poetic dictionary, wordbook, Kerîmî.