Osmanlı Dönemi Tercüme Geleneğinde Satıraltı Tercüme Tekniği
(Sublinear Translation Technique in the Ottoman Translation Tradition
)
|
Yazar
|
:
Eren Ertürkoğlu
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
15
|
|
Sayı |
:
30
|
|
Sayfa |
:
131-181
|
Özet
Tercüme tarihi incelendiğinde medeniyet ve kültürlerin birbirleriyle etkileşimleri esnasında, bilgi birikimlerini yansıttıkları eserleri kimi zaman tek taraflı kimi zaman da karşılıklı olarak aktardıkları görülmektedir. Bu aktarım neticesinde medeniyetler birbirlerinin gelişimine de katkı sunmaktadır. Nitekim Yunan kültür ve medeniyetinin oluşumu ve gelişiminde Anadolu, Fenike, Mısır medeniyetlerinin birikiminin tercümeler yoluyla aktarımı büyük rol oynamıştır. Bu aktarım neticesinde oluşan bilgi birikimini kendi bakış açısıyla sentezleyen Yunanlıların Arap-İslâm kültür ve medeniyetinin gelişimine etkisi de yine tercümeler aracılığıyla olmuştur. Osmanlı Medeniyeti de İslam Medeniyeti’nin bir parçası olması yönüyle birçok konuda olduğu gibi bizzat “tercüme” kavramının teorisi ve pratiği konusunda da Arap-İslâm geleneğini miras olarak almıştır. Osmanlı Dönemi’nde tercüme faaliyetleri içerisinde bulunan ve yaptıkları tercümelerin mukaddime/giriş kısımlarında tercüme hakkında görüşlerini beyan eden bazı mütercimler kimi zaman görüşlerini açıkça kimi zaman ise örtük bir şekilde dile getirmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Dönemi tercüme geleneği içerisinde lafız ve mana tercümesi olarak bilinen ikilik üzerinden Osmanlı mütercimlerinin tercüme teorisi sunulacak; lafız tercümesi veya bir diğer deyişle sözcüğü sözcüğüne tercümenin Osmanlı Dönemi tercümelerindeki görünümlerinden biri olan satıraltı tercüme tekniğine dair genel malumat verilecek; bu tercüme tekniği ile hazırlanan metinlerden tespit edilebilenler sunulacak; bu metinlerin hangi gerekçelerle satıraltı tercüme tekniğiyle hazırlandığı üzerinde durulacak ve bunun yanı sıra satıraltı tercüme tekniğiyle oluşturulan metinlerin şeklî özelliklerine dikkat çekilecektir.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Dönemi, tercüme, lafız tercümesi, satıraltı tercüme tekniği.
Abstract
When the history of translation is examined, it is seen that civilizations and cultures, during their interactions with each other, sometimes unilaterally and sometimes mutually transfer the works reflecting their knowledge. As a result of this transfer, civilizations also contribute to each other's development. As a matter of fact, the transfer of the knowledge of Anatolian, Phoenician and Egyptian civilizations through translations played a major role in the formation and development of Greek culture and civilization. The influence of the Greeks, who synthesized the knowledge accumulated as a result of this transfer with their own perspective, on the development of Arab-Islamic culture and civilization was also through translations. The Ottoman Civilization, being a part of the Islamic Civilization, inherited the Arab-Islamic tradition in the theory and practice of the concept of "translation" itself, as in many other matters. Some translators who were involved in translation activities in the Ottoman period and who expressed their views on translation in the prefaces of their translations expressed this explicitly and some implicitly. In this study, the translation theory of Ottoman translators will be presented through the duality known as literal translation and meaning translation in the Ottoman period translation tradition. General information will be given about the sublinear translation technique, which is one of the reflections of literal translation in Ottoman Period translations. The texts prepared with this translation technique will be presented. The reasons why these texts were prepared with the inline translation technique will be emphasized, and the formal features of the texts prepared with the inline translation technique will be pointed out.
Keywords
Ottoman Period, translation, literal translation, sublinear translation technique.