Necâtî Üslubunu Nesre Uyarlama Örneği Olarak Latîfî’nin Fusûl-i Erba‘a Adlı Eseri
(Latîfî’s Fusûl-i Erba‘a as an Adaptation of Necâtî’s Style into Prose
)
|
Yazar
|
:
Şeyma Benli
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
15
|
|
Sayı |
:
30
|
|
Sayfa |
:
54-85
|
Özet
Latîfî (ö. 990/1582), tezkiresinin girişinde vilâyet-i Rûm’da daha önce kimsenin yapmadığı bir işi yapmakla, yeni bir inşâ üslubu icat etmekle övünür. Bahsettiği inşâ üslubu ise Necâtî (ö. 914/1509) üslubunun nesre uyarlamasıdır. Bu üslubun en belirgin vasıflarından biri olan mesel kullanımına vurgu yapan Latîfî, kendisinin de Türkçede var olan meselleri latifeler ve bilgilerle yoğurarak sanatlı ama anlaşılır bir tarz oluşturduğunu iddia eder. Bu doğrultuda kaleme aldığı üç eseri de iddiasının dayanağı olarak sunar. Dört mevsimde yaşanan değişimleri konu edinen Fusûl-i Erba‘a işte o eserlerden biridir. Bu makale Fusûl-i Erba‘a’yı Latîfî’nin iddiaları çerçevesinde değerlendirerek Necâtî üslubunu nesre uyarlamada kullandığı yöntemi belirlemek ve ne ölçüde başarılı olduğunu ortaya koymak amacıyla yazılmıştır. İnceleme, Latîfî’nin Fusûl-i Erba‘a’nın girişinde iyi bir nesrin nasıl olması gerektiğine, dolayısıyla kendi nesrinde nelere dikkat ettiğine dair verdiği ipuçlarından hareketle yapılmıştır. Buna göre eser şiir, seci ve mesel kullanımı açısından incelemiş, Latîfî’nin bu unsurları nasıl kullandığı belirlenirken genel hatlarıyla değinilen Necâtî üslubunu -özellikle mesel kullanımında- nesre nasıl ve ne kadar uyarlayabildiği de sorgulanmıştır. Hem eserin daha iyi anlaşılmasını sağlamak hem de mesel kullanımına zemin hazırlayan unsurları göstermek amacıyla eserde bulunan sosyal hayata ilişkin veriler incelemeye dahil edilmiştir. Eserin türü, yazılışı, nüshaları gibi tanıtımına yönelik hususlara dair mevcut çalışmalardan derlenen bilgiler yeni bilgi ve yorumlarla birlikte sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Latîfî, Necâtî, nesir, üslup, mesel, sosyal hayat, dört mevsim.
Abstract
Latîfî (d. 990/1582), in the introduction of his biography of poets, praises himself for having invented a new prosaic style previously unseen in greater Anatolia. This prosaic style is essentially an adaptation of Necâtî’s (d. 914/1509) own poetic style into prose form. Latîfî claims to have created an artistic but understandable style that blends Turkish proverbs, idioms, and aphorisms, whose usage collectively forms one of the most distinct features of this style. He substantiates his claim with three works, one being Fusûl-i Erba‘a, which deals with changes in nature over the four seasons. I aim to ascertain whether Latîfî’s claim is in fact true by surveying his method employed in Fusûl-i Erba‘a in this paper. I use Latîfî’s own statements in Fusûl-i Erba‘a’s introduction-which allude to what constitutes excellent prose-as the basis for the analysis. Accordingly, I examine three specific facets of his prose, namely the usage of poetry, rhyme, and proverbs. I determine how Latîfî employs these elements, as well as I examine how and to what extent Latîfî succeeds in adapting Necâtî’s style into prose, especially in terms of his usage of proverbs. I also present the data on the social life in the work in order to both provide a better understanding of it and demonstrate the elements that pave the way for the use of proverbs. I share the most-up-date information about the matters such as the work’s genre and the manuscript copies that have reached us, the date and place in which it was first composed, and Latîfî’s impetus for writing it as well.
Keywords
Latîfî, Necâtî, prose, style, proverb, social life, four seasons.