Künhü’l-ahbâr’ da Ölümü Tanımlayan İfadeler
(The Phrases Which Describe “Death” in Künhü’l-Ahbâr
)
|
Yazar
|
:
Savaşkan Cem Bahadır
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
1260-1274
|
Özet
Türkçe bir tarih kitabı olarak Gelibolulu Âlî tarafından kaleme alınan Künhü’l-ahbâr’ın dördüncü “rükn”ü Osmanlı İmparatorluğu’nun başlangıcından 1598-99 yılına kadarki olayları, devrin devlet adamlarını, bilginleri, şeyhleri ve çalışmanın ana konusunu oluşturan şairleri konu almaktadır. Eserin iki ciltten oluşan dördüncü bölümünde, Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan III. Mehmed dönemine kadar yaşamış üç yüz beş şairin biyografisinin yer alması Künhü’l-ahbâr’ı edebiyat tarihi ve tezkirecilik açısından da önemli hâle getirmektedir. Hazırlanan çalışma bir seri makale dizisi olarak yayımlamaya çalıştığımız ve 16. yüzyıl şuara tezkirelerinde ölümü tanımlayan ifadeleri derleyip akabinde kendi aralarında karşılaştırmayı hedefleyen çalışmaların dördüncüsüdür. Bu çalışmada da öncelikle Künhü’l-ahbâr ve Gelibolulu Âli hakkında kısa bilgiler verildikten sonra eserin içerdiği biyografiler ölüm kavramı etrafında değerlendirilecektir. Yapılacak olan değerlendirme ölümün basit ifadelerle ya da ölümün sanatlı olarak tasviri konusunda olacaktır. Bahsedilen değerlendirme Künhü’l-ahbâr’da yer alan üç yüz beş şair biyografisinde Âlî’nin şairlerin ölümlerini anlatırken “ölüm” kavramını nasıl tanımladığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu amaç etrafında eserde yer alan şair biyografileri incelenmiş ve doğrudan ya da benzetme unsurlarına dayalı olarak ölüm kavramının nasıl tanımlandığı izaha çalışılmıştır. Ayrıca Künhü’l-ahbâr’da kullanılan ölümü tanımlayan ifadeler ile Meşa'irü’ş-şuarâ ve Gülşen-i Şu'arâ’da kullanılmış olan ölümü tanımlayan ifadelerin karşılaştırılması da çalışmanın diğer amacıdır. Tezkireler temelinde hazırlanan bu çalışma ile sadece şiirlerde değil nesirde de edebî zevkin döneminde nasıl algılandığına dair ipuçlarının ortaya çıkarılması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Divan edebiyatı, şair tezkireleri; Künhü’l-ahbâr; Gelibolulu Âli; ölüm.
Abstract
The fourth "rukn" of Künhü'l-Ahbâr, written by Gelibolulu Âlî as a Turkish history book, covers the events from the beginning of the Ottoman Empire to 1598-99, statesmen, scholars, mystic and poets who are the main subject of the study. In the fourth part of the work, which consists of two volumes, gives informations about 305 poets who lived at the establishment of Ottoman Empire to Mehmed the III. The prepared study is the fourth of the studies that we tried to publish as a series of articles and aimed to compile the expressions defining death in the 16th century poet biographies and then compare them among themselves. In this study, firstly, after giving brief information about Künhü'l-Ahbâr and Gelibolulu Âli and the biographies included in the work will be evaluated around the concept of death. For this purpose, the biographies of the poets in the work were examined and it was tried to explain how the concept of death was defined directly or based on the elements of analogy, as in the previous articles. The mentioned evaluation will be to reveal how Âlî defines the concept of "death" while describing the deaths of poets in 305 poets biography in Künhü'l-Ahbâr. In addition, the comparison of the expressions describing death used in Künhü'l-ahbâr and the expressions describing death used in Meşa'irü'ş-şuarâ and Gülşen-i Şuarâ is another aim of the study.
Keywords
Divan literatüre, poets tazkire; Künhü’l-ahbâr; Gelibolulu Âli; death.