Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin II. Abdülhamid Döneminde Muzır Neşriyat Sayılması
(The Seyahatname of Evliya Chelebi is Considered as One of Harmful Publications During Abdülhamid II
)
|
Yazar
|
:
Muhittin ELİAÇIK
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2009
|
|
Sayı |
:
3
|
|
Sayfa |
:
47-62
|
Özet
Osmanlı ve diğer ülke memleketlerini özel veya resmî
görevlerle dolaşarak yazdığı on ciltlik Seyâhatnâme’siyle
tanınan Evliya Çelebi, bu eseriyle gezip gördüğü ülke ve
memleketlerin coğrafyası, folkloru ve kültür tarihi bakımından
da zengin bir bilgi kaynağı bırakmıştır. Çağının
ekstrem bir yazarı olan Evliya Çelebi’nin Seyâhatnâme’si
her an ve zamanda okunan sevimli bir kaynak olmakla
beraber II.Abdülhamid döneminde muzır neşriyat sayılarak
önce sansüre uğramış, sonra da yasak edilmiştir.
Seyâhatnâme’nin ilk altı cildi 1896-1902 arasında sansür
altında basılmışken, kalan ciltlerinin basımı 1902’de
saraydan gelen emir üzerine muzır neşriyat sayılarak
yasaklanmıştır. Muzır sayılma ve yasaklanma sebebi arşiv
belgelerinde açıkça belirtilmeyip gizli ve muğlak bırakılmıştır.
Bu yasakta büyük ölçüde matbaada sansür altında
basılan bir kitabın bir de gazetede neşri etkili olmuş
gözükmektedir. Bu makalede bu sansür ve yasakla ilgili
arşiv belgeleri incelenerek sebep ve sonuçları gösterilecek,
Seyâhatnâme’nin sansür edilen bölümlerine dair örnekler
verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Evliya Çelebi, Seyâhatnâme, II. Abdülhamid dönemi, sansür, muzır neşriyat, yasak.
Abstract
The Ottoman Turkish writer Evliya Chelebi or Çelebi
who travelled extensively through the Ottoman empire
and neighbouring countries, both in a private capacity
and at the service of the Sublime Porte. The account of his
travels is recorded in his ten-volume Turkish-language
Seyâhatnâme. The Seyâhatnâme contains a wealth of
information on the cultural history, folklore and
geography of the countries he visited. The Seyâhatnâme
which was written by Evliya Chelebi and that was known
as a extraordinary author in his time had been forbidden
in period of Sultan Abdülhamid II because of mischievous
publication. First six-volume of the Seyâhatnâme which
was advertised by Hammer to world of science in 1815 is
printed between 1896-1902 in press of Newspaper of
İkdâm, under inspection of Ministry of Education;
however, had been forbidden printing of other volumes
with decree of palace in 1902. The cause of this
prohibition hadn’t been showed in the documents of
archives evidently. In this prohibition had influenced
especially publishing in newspaper, because this book was
being printed in pres. In this priciple with this prohibit
and inpection which is related to documents of archives
will be showed the causes and results,The Seyehatname of
whose parts was being prohibited will the examples be
given.
Keywords
Evliya Chelebi, Seyâhatnâme, Abdülhamid II Period, censorship, mischievous publication, prohibition.