Kerîmî’nin Arapça-Türkçe Manzum Sözlüğü: İsbâh
(Kerimi’s Arabic-Turkish Verse Dictionary: Isbah
)
|
Yazar
|
:
Yunus Kaplan
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
657-671
|
Özet
Türkçe dışında en az bir farklı dilin öğretilmesine yardımcı kaynak olarak kaleme alınan ve tuhfe olarak adlandırılan manzum sözlükler, klasik Türk edebiyatına zenginlik katan önemli edebî türler arasında yer alır. Bilhassa Osmanlı tebaasındaki toplumların dilleri olmak üzere Rumca, Ermenice, Boşnakça, Bulgarca, Arnavutça, Almanca ve İngilizce gibi dillerde tanzim edilen farklı örneklere de sahip olmakla birlikte bu türdeki eserlerin büyük çoğunluğu Arapça-Türkçe, Farsça-Türkçe veya Arapça-Farsça-Türkçe şeklindedir. Bu minvalde tanzim edilmiş olan sözlüklerden biri de İsbâh’tır.
Arapça-Türkçe manzum bir sözlük olan ve 1635 yılı veya öncesinde telif edilen bu eserin müellifi -Anadolu’da kadılık yaptığına dair bilgi kırıntısı dışında- hayatı hakkında elde herhangi bir bilgi bulunmayan Kerîmî mahlaslı bir şairdir. Arapça mensur bir mukaddime, beyit sayısı 4 ile 80 arasında değişen 38 kıt‘a ve 572 beyitten müteşekkil olan İsbâh; 1800 civarında Arapça kelime veya ibarenin Türkçe karşılığını ihtiva etmektedir. Klasik tuhfe türünün sahip olduğu bütün özellikleri haiz olan eserde, sadece günlük hayatta ihtiyaç duyulan sıradan kelimelere değil, özel isim hüviyeti taşıyan yer ve şahıs isimlerine de yer verilmiştir.
Bu çalışmada şimdilik bilinen tek nüshası, Millet Kütüphanesinde Ali Emiri Koleksiyonu “Manzum 1296” numarada kayıtlı bulunan İsbâh’ın şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulduktan sonra, eserden seçilen bazı bölümlerin çeviri yazılı metinlerine yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk edebiyatı, manzum sözlük, Kerîmî, İsbâh.
Abstract
crumb of information that he was a Muslim judge in Anatolia. Isbah which is a Turkish Arabic preliminary, consisting of 38 stanza and 572 couplets, the number of couplets of which varies from 4 to 80; contains the Turkish equivalent of about 1800 Arabic words or phrases. In the work, which has all the features of the classical genre of tuhfe, not only the ordinary words needed in everyday life, but also the names of places and people bearing the identity of a special name are included.
In this study, after focusing on the shape and content characteristics of the Isbah, the only known copy of which is registered in the Ali Emiri Collection “Manzum 1296” in the National Library, the translation of some selected chapters from the work has been included.
Keywords
Classical Turkish Literature, verse dictionary, Kerimi, Isbah.