Nesilden Nesile Garib-nâme
(Garib-name from Generation to Generation
)
|
Yazar
|
:
İnci Enginün
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
29
|
|
Sayfa |
:
547-563
|
Özet
Garib-nâme 14. yüzyıl Türk edebiyatının en etkili metinlerindendir. Metnin çok sayıda yazması bulunduğu halde ne mevcut hâliyle ne de yeni Türk harfleriyle, metin 2000 yılına kadar basılmamıştır. Kemal Yavuz’un transkripsiyonunu hazırladığı ve günümüz Türkçesine de çevirdiği bu metin basılmıştır. Garib-nâme’nin yazarı Âşık Paşa, döneminin edebî dili olan Farsça yerine, eserini Türkçe yazdığı için saygıyla anılagelmiştir.
Onun amacı Arapça ve Farsça bilmeyen Anadolu halkını aydınlatmaktır. Bu onun cesaretini de gösterir. Onun bu tercihi 20. yüzyılda Türkçülük hareketine kadar uzanır. Sadece Türkçeyi kullanması değil, aynı zamanda tasavvuf açısından İslamiyet’i anlatması da insanları etkilemiştir. O ve takipçileri İslam ve tasavvufu anlatırken Allah ve onun yarattıklarına duyulan sevgi anlayışının yaygınlaşmasını sağlamışlardır. Soyut kavramlara dayanan din çeşitli hikâye ve somut ifadelerle açıklanmıştır.
Bu makalemde Âşık Paşa ve takipçilerinin 19. ve 20. yüzyıllardaki etkilerini belirtmek istedim. Edebî metinlerde Türkçenin kullanılması kadar İslamiyet ve Tasavvufun etkisi de bulunmaktadır. Elbette doğrudan doğruya Âşık Paşa’nın etkisinden söz etmek mümkün değildir ancak bu kitap yaygın olarak okunmuş, halkın ve aydınların zihin ve bilinçlerini etkileyerek günümüze kadar ulaşmıştır.
Anahtar Kelimeler
Âşık Paşa, Türkçülük, N.Kemal, A.H.Tarhan, M.A.Ersoy, sevgi dini, Mevlevilik .
Abstract
Garib-name is among the most influential texts of the 14th century Turkish literature. The manuscripts of the text are numerous but it was not printed –neither in the original form nor in the Latin alphabet– until the 2000 edition by Kemal Yavuz. He transcribed the text and also put it into modern Turkish. The author Âşık Paşa is always respected for writing his Garib-name in Turkish, instead of Persian which was the literary language of his time. He also stated that he had used Turkish because he wanted to explain the Islam religion to the Turkish speaking people. His aim was to enlighten the Anatolian people who did not know Arabic and Persian. This shows how courageous he was. His choice reaches to the Turkification of Ottoman Language in the 20th century. Not only the language but his explaining of Sufism lived and impressed people. He and his followers indeed helped to create a general conception of Islam and sufism which brought the love of God and the love of his creations. In his book the abstract religious concepts were explained in concrete context, so story was the main form he chose.
In my article I wanted to show the impact of Âşık Paşa and his followers on the literature of 19th and 20th centuries and the influence of Islam and Sufism as well as the importance of Turkish usage in literary texts. A direct influence cannot be claimed of course, but the wide spread influence of the book, kept invading the conscious and subconscious of the intellectuals as well as the people.
Keywords
Âşık Paşa, Turkism, N.Kemal, A.H.Tarhan, M.A.Ersoy, religion of love, Mevlana.