Medine’den Boğaziçi’ne Esen Rüzgâr: Üsküdârî Ahmed Efendi’nin Kasîde-i Bürde Şerhi
(The Wind blowing from Medina to Bosphorus: The Commentary (Sharh) of Üsküdari Ahmed Efendi on Qasidat al-Burdah
)
|
Yazar
|
:
Ömer Said Güler
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
26
|
|
Sayfa |
:
261-301
|
Özet
Muhadramûn şairlerinden Ka‘b b. Züheyr’in hicretin 9’uncu senesinde Hz. Peygamber’in huzuruna gelerek af dilemek maksadıyla söylediği ve sonrasında Kasîde-i Bürde adıyla meşhur olan manzume, müşterek İslam edebiyatlarında en fazla şerh edilen edebî metinler arasında yer almıştır. Erken dönem itibarıyla, evvela söylendiği lisan olan Arap diliyle şerh edilen kaside, Müslüman müelliflerin diğer dillerde de yetkin şerh örnekleri vermesiyle birlikte çok dilli zengin bir literatürün teşekkülünü netice vermiştir.
Mukaddes Emanetler arasındaki en mümtaz örneklerden biri olan Hırka-i Saâdet ile bütünleşen Bürde kasidesi, önceki İslam devletlerinde olduğu gibi Osmanlı döneminde de büyük bir ilgiyle karşılanmıştır. Osmanlı müellifleri, Türk şerh edebiyatının yetkin örneklerinin ortaya konduğu 16. yüzyılı takiben manzumeyi şerh etmeye başlamış ve bu literatür, son asra kadar artan bir ilgiyle kesintisiz olarak ürünlerini vermeyi sürdürmüştür. 17. yüzyıl şarihlerinden biri olan Üsküdârî Ahmed Efendi de kasideyi –tespitlerimize göre- ilk kez Türkçe şerh ederek bu literatüre katkıda bulunan simalardan biri
olmuştur. Bir nüshasına göre Köprülü Mehmed Paşa’ya,
diğerlerine göreyse bizzat Sultan IV. Mehmed’e takdim olunan
şerhin en öne çıkan özelliği ise eski Arap şiirinin bütün
hususiyetlerini sergileyen mezkûr kasideyi Osmanlı şiirinin
önde gelen şairlerinin berceste mısraları eşliğinde şerh ederek
mahallîleştirme teşebbüsünde bulunması ve bu noktada başarılı
bir metin örneği olarak boy göstermesidir. Bu çalışma
kapsamında şarihin kimliği etrafındaki belirsizlik aydınlatılmış
ve metin, şerh usulü açısından çeşitli değerlendirmelere tabi
tutulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kasîde-i Bürde, Ka‘b b. Züheyr, Üsküdârî Ahmed Efendi, mahallîleştirme.
Abstract
One of the Mukhadram poets, Ka‘b b. Zuhayr came to the Prophet in the ninth year of the hegira and recites an eulogy (qasida) in order to apologize to him. This eulogy, later known as Qasidat al-Burdah, is among the most annotated texts in the Islamic literatures. While the eulogy was annotated in its original language, Arabic, as of the early period, the work was able to create a rich multilingual literature with Muslim authors giving examples of competent commentaries in other languages.
The eulogy of Burdah, by being a supplementary to the Khirka-i Sa‘ada, which is one of the most distinguished examples of Sacred Relics of the Prophet, was greeted with great interest in the Ottoman period, as it was in the previous Islamic states. Ottoman authors started to annotate the verse after the sixteenth century when the competent examples of Turkish commentary literature were written. Moreover, the commentaries of the eulogy continued to be produced with an ever-increasing interest until the last century. Üsküdari Ahmed Efendi, one of
seventeenth-century commentators, also contributed to
this literature by commentating the eulogy in Turkish for
the first time –according to our determinatons-. His
commentary was either presented to Köprülü Mehmed
Pasha according to one copy, or to Sultan Mehmed IV,
according to others. The commentary’s most prominent
feature is that it successfully attempts to localize the
aforementioned eulogy, which contains all characteristics
of ancient Arabic poetry, by commentating it with the
distinguished couplets of the leading poets of Ottoman
poetry. Within the scope of this study, the uncertainty
around the commentator’s identity was clarified and the
text was subjected to various evaluations in terms of
annotation method.
Keywords
Qasidat al-Burdah, Ka‘b b. Zuhayr, Üsküdari Ahmed Efendi, localization.