Vakanüvis Tarihlerini Anlatım Özellikleri Bağlamında Yeniden Okumak: Âsım Tarihi Örneği
(Reviewing The History of Chroniclers (Vakanuvis) In The Context of Narrative Features: Example of The History of Âsim
)
|
Yazar
|
:
Duygu KAYALIK ŞAHİN
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
1057-1107
|
Özet
İnşa ve şiir sanatındaki maharetlerine göre seçilerek Osmanlı’nın tarihini yazmakla görevlendirilen vakanüvisler, ferdî üsluplarını İslamiyet’in kabulüyle başlayan klasik edebiyat geleneğiyle harmanlayarak kronolojiyi esas alan eserler kaleme almışlardır. Vakanüvislerin tercihleri doğrultusunda şekillenen bir kurgunun var olduğu görülen bu tarihlerde anlatım, gelişigüzel yapılmamıştır. Tarihî verilerin, edebî ölçütlerin gözetildiği bir kurgu; patronaj ilişkisinin göz ardı edilmediği bir anlatma biçimi esas alınmıştır. İmparatorluğun son iki yüzyılında faaliyet gösteren ve imparatorluğun yıkılmasıyla sona eren vakanüvislik kurumunda kaleme alınan her bir eserin anlatım özellikleri bağlamında incelenmesi bir makalenin sınırlarını aşacağından örneklem olarak 19. yüzyıl vakanüvislerinden Mütercim Âsım tarafından yazılan Âsım Tarihi seçilmiştir. Âsım Tarihi’nin anlatıcı ve anlatım teknikleri özelinde kurmaca bölümlerden oluşması; bu özelliğinin modern ve kurgusal metinlerin incelendiği metotları kullanmaya imkân tanıması tercihimizde etkili olmuştur.
Bu makalenin amacı, Âsım Tarihi’nin, -yazarın gerçek verileri yeniden inşa ederek yarattığı kurguya bağlı olarak- aynı zamanda edebî bir anlatı metni olduğunu ispatlamaktır. Bunun yanı sıra modern edebiyatın ve disiplinlerarası ilişkinin tahlil metotlarından yararlanarak klasik metinlerin yeniden ve daha güncel üretilmesini sağlayan imkânları kullanmaktır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle vakanüvis tarihlerinin kurgusal yapısı üzerinde durulmuş, Âsım Tarihi örnekleminde anlatım özellikleri belirlenmiştir. Sonrasında muhteva bakımından -bir tarih metni olmasına rağmen- devrin inşa ve şiir geleneğinde Âsım’ın tercih ettiği dilsel ve yapısal unsurlarla anlatım üslubunu nasıl ve hangi boyutlarda birleştirdiğine odaklanılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Vakanüvis Tarihleri, Anlatı, Anlatım Teknikleri, Mütercim Âsım, Âsım Tarihi.
Abstract
The chroniclers (vakanuvis), selected according to their skills in the art of construction and poetry, were assigned to write the history of the Ottoman Empire and wrote works based on chronology by blending their individual styles with the classical literary tradition that started with the adoption of Islam. At these dates, the fictions came out in accordance with the preferences of Chroniclers, the narration was not made randomly, historical data were under the influence of literary and aesthetic sense of and was built in a particular plot and fiction from the perspective of the author-narrator and a narrative style in which the patronage relationship is not ignored. The examination of each paper written in the foundation of chroniclers, who were operating in the last two centuries of the Empire and ended with the fall of the empire, exceeds the limitations of an article, therefore, The History of Âsım, written by Mutercim Âsım from the 19th Century chroniclers, was chosen as a sample. The fact that The History of Âsım contains fictional chapters specialized in the narrator and narration techniques analyzed mainly in modern literary studies has been effective in our preference. In the article, firstly the fictional structure of chroniclers’ history will be emphasized, then the narration characteristics of The History of Âsım will be tried to be determined. The purpose of this study, although it is a historical text with regard to its content, is to focus on how and in what dimensions Âsım combines the linguistic and structural factors preferred by him with the style of expression in the tradition of construction and poetry. This study, which claims that The History of Âsım is a literary narrative text based on a fiction that rebuilds the real events, also aims to demonstrate the opportunity for interdisciplinary work by applying modern approaches to classical texts based on the methods of analysis of modern literature.
Keywords
History Of Chroniclers, Narrative, Narration Techniques, Mütercim Âsım, The History of Âsım.