Latîfî’nin Nesrü’l-leâlî Tercümesi: Nazm-ı Cevâhir
(Translation of Latifi's Nesru'l-leâlî: Nazm-ı Cevâhir
)
|
Yazar
|
:
Adem Ceyhan
Ramazan Ekinci
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
79-190
|
Özet
Nesrü’l-leâlî, Hz. Ali’ye ait güzel sözler arasından Tabersî (ö. 548/1154) adlı âlimin seçtiği, 290 kadar Arapça vecizeyi elifba harfleri sırasına göre ihtiva eden bir metindir. Arap ve Fars edebiyatında da rağbet gördüğü bilinen bu kitapçık, 15. asırdan itibaren çeşitli şair ve yazarlar tarafından Türkçeye çevrilmiş; birkaç kere de şerh edilmiştir. Söz konusu derlemeyi 16. asırda Türkçe’ye çeviren edebî şahsiyetlerden biri de Tezkiretü’ş-şuarâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ’sıyla meşhur Kastamonulu Latîfî’dir. Latîfî Efendi (1490-1582), çoğunu Nesrü’l-leâlî’den seçtiği iki yüz Arapça sözü, “fe‘ilâtün mefâ‘ilün fe‘ilün” kalıbında ikişer beyitle Türkçe’ye çevirmiştir. Kitabına “Nazm-ı Cevâhir” adını koyan mütercimin, bu eserini 1546’dan önce, tahminen 1520’li yıllarda tamamladığı, bazı ipuçlarından anlaşılmaktadır. Onun tercümesinde imale, zihaf gibi vezin, ayrıca az da olsa yer yer kafiye kusurlarına rastlanmakla birlikte umumi olarak başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Şair, Arapça vecizeleri çevirirken zaman zaman bu sözlerle ilgili bulduğu bazı ayet ve hadisleri hatırlayıp anmakta; Türk atasözleri ve halk tabirlerinden de ara-sıra faydalanmaktadır. Karşılaştırmalı incelemeler, mütercimin Mâtemî tarafından H. 911 (M. 1505-1506) yılında tamamlanmış Nesrü’l-leâlî tercümesinden haberdar olduğunu ve birtakım sözlerin tercümesi sırasında faydalandığını düşündürmektedir. Nazm-ı Cevâhir’in zamanımıza ulaşmış yazma nüshalarından ikisi, şairin söz konusu eserini ömrünün sonlarında Koca Sinan Paşa (ö. 1004/ 1596) ve Mesih Paşa’ya (ö. 997/1589) takdim ettiğini göstermektedir.
Bu çalışmada Latîfî’nin Nesrü’l-leâlî tercümesi hakkında etraflıca bilgi verilmiş; anılan eserinin belirli yazma nüshalarına dayalı tenkitli metni ortaya konmuş ve günümüz Türkçesine çevirisi okuyucuların mütalâasına arz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Hz. Ali, Nesrü'l-leâlî, Latîfî, Nazm-ı Cevâhir.
Abstract
Nesrü’l-leâlî is a text that is chosen by the scholar named Tabersî (d. 548/1154) from the beautiful sayings of Caliph Ali and it contains approximately 290 Arabic aphorisms that were listed on the basis of elifba. This booklet, which is known to be popular in Arabic and Persian literature, has been translated into Turkish by various poets and writers since the 15th century and it has been commented several times. One of the literary personalities that translated this compilation into Turkish in the 16th century is Kastamonulu Latifi, famous for his Tezkiretü’ş-şuarâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ. Latîfî Efendi (1490-1582) translated two hundred Arabic sayings which chosen from Nesrü'l-leâlî into Turkish with two couplets in accordance with " fe‘ilâtün mefâ‘ilün fe‘ilün " aruz meter. It is understood from some clues that the translator, who named his book as “Nazm-ı Cevâhir”, completed this work before 1546, approximately in the 1520s. In his translation, it is possible to say that he was successful in general, although there were also some rhyme and rhythm defects. While translating Arabic aphorisms, the poet remembers and says some of the verses and hadiths about these sayings from time to time; he also occasionally benefits from Turkish proverbs and folk expressions. Comparative studies suggest that the translator was aware of the translation of Nesru'l-leâlî completed by Mâtemî in H. 911 (1505-1506) and benefited during the translation of some sayings. Two of the manuscripts of Nazm-ı Cevâhir that have reached our time show that the poet presented his work to Koca Sinan Pasha (d. 1004/ 1596) and Mesih Pasha (d. 997/1589) at the end of his life.
In this study, detailed information has been given about translation of Latifi's Nesru'l-leâlî; the criticized text of the mentioned work based on specific manuscripts has been put forward and its translation into today's Turkish has been submitted for the readers' consideration.
Keywords
Caliph Ali, Nesrü'l-leâlî, Latîfî, Nazm-ı Cevâhir.