Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî
(A Poetic History Adorned With Miniatures: Şeh-name-i Nadiri
)
|
Yazar
|
:
Şerife Akpınar
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
1-44
|
Özet
Manzum tarihler, tarihî bilgi veren edebî eserlerdir.
Muhtevalarına göre fetih-nâme, zafer-nâme, gazâ-nâme,
gazavât-nâme gibi isimler almalarına rağmen çoğu kez bu adlar
birbirinin yerine kullanılmıştır. Eserlerin asıl amacı genellikle
tarih yazıcılığı iken pek azında da edebî bir metin ortaya koyma
çabası görülür.
Şeh-nâme, tarihî olayları anlatmak için kaleme alınan
manzum eserlerdendir. Şeh-nâmeci ise Osmanlı Devleti’ndeki
saray tarihçilerine verilen isimdir.
Çoğunlukla manzum olan ve minyatürlerle süslenen şehnâmeler,
genel Osmanlı edebî tarihini konu edinirler. Ancak
kimi zaman da belirli bir padişahın savaşlarını dile getirdikleri
görülür. XVII. yüzyılda yaşamış Ganî-zâde Nâdirî’nin Şehnâme’si
de böyle bir manzum tarihtir. Yaklaşık 2000 beyitten
oluşan eser, Şeh-nâme vezniyle kaleme alınmış bir mesnevidir.
Konu, II. Osman zamanındaki İran savaşları ve özellikle
padişahın Lehistan seferi etrafında şekillenmektedir. Eser,
muhtevası ile bir gazavât-nâme olarak da adlandırılabilir. Ganîzâde
Nâdirî, Şeh-nâme’yi tarihî bir eser meydana getirmek için
değil bir mesnevi yazmak için kaleme aldığını belirtir. Ancak
eser, mübalağalı ve taraflı üslûbuna rağmen dönemi tasvir eden mühim bir vesikadır ve Osmanlının resimli manzum hanedan
tarihlerinin son örneği olması bakımından da önemlidir.
Şeh-nâme-i Nâdirî’nin minyatürlü nüshası Topkapı Sarayı
Müzesi Kütüphanesi’ndedir. Mesnevide anlatılan olayların bir
kısmı resmedilmiş; böylece tarih, iki önemli sanatın -şiir ve
resim- oluşturduğu ahenkle gözler önüne serilmeye
çalışılmıştır.
Bu çalışma ile Şeh-nâme’nin diğer tarihî kaynaklardan farkı
ortaya konulurken II. Osman dönemi tarihi de Ganî-zâde
Nâdirî’nin şiirinin vezninde duyulmaya, minyatürlerin
renginde tahayyül edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Manzum Tarih, Şeh-nâme, Ganî-zâde Nâdirî, Minyatür.
Abstract
Poetic histories are literary works giving information
about history. Even though according to their contents
they were named differently such as fetih-nâme, zafernâme,
gazâ-nâme, gazavât-nâme, those names were mostly
used interchangeably. The main purpose in most of these
works is to do historiography; however, the attempts to
present a literary work can also be seen in few of them.
Şeh-nâmes are one of the poetic works which are written
to state the historical events. Şeh-nâmeci is the name given
to the historians of the palace in the Ottoman Empire.
Mostly in verse format and adorned with miniatures,
şeh-nâmes mention the Ottoman literature history.
However, sometimes it is seen that they put the wars of a
specific sultan into words. The Şeh-nâme of Ganî-zâde
Nâdirî living in the seventeenth century is such a poetic
history. Consisted of approximately 2000 verses, the work
is a masnavi written in the Şeh-nâme prosody. The topic
formed around the Iran wars during the period of Sultan
Osman II and in particular his campaigns to Poland. This
work can be named as gazavât-nâme due to its content.
Ganî-zâde Nâdirî remarked that he wrote Şeh-nâme not to
originate a historical work, but to write a masnavi.
However, in spite of its exeggerated and partial style, this
work is a significant picture which depicts that period and
it is also important in that it is the last example of the
pictorial poetic histories of Ottoman dynasty.
The copy of The Şeh-nâme of Ganîzâde Nâdirî with
miniatures is in Topkapı Palace Library. Some of the
events told in masnavi were portrayed; in this way, it was
attempted to reveal the history in a harmony formed by the
two important art: poetry and painting.
In this paper, while the difference of Şeh-nâme from the
other historical sources was presented, the period of Sultan
Osman II was tried to be heard in the prosody of Ganîzâde
Nâdiri’s poem, and to be imagined in the colour of
miniatures.
Keywords
Poetic History, Şeh-nâme, Ganî-zâde Nâdirî, Miniatures.