Azmî-zâde Hâletî’nin Derviş Paşa Hicviyyesi: Hadd-i Mestân
(Azmi-zade Haleti's Satire About Derviş Paşa: Hadd-i Mestân
)
|
Yazar
|
:
Nusret Gedik
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
15
|
|
Sayfa |
:
133-166
|
Özet
Hicviyyeler, insanın yaratılıştan gelen; öfke, nefret, alay
etme isteği, eleştiri gibi kimi duyguların şairin muhayyilesiyle
birleşmesiyle ortaya çıkar. Bu bağlamda bu türün
hangi dönemlerde artış gösterdiği dikkatle irdelenmeli,
vermeye çalıştığı mesajlar iyi okunmalıdır. Türk edebiyatında
da XVII. yüzyılda hiciv türünde örneklerin diğer
dönemlere nazaran fazlaca verildiği görülür. Bunda pek
tabii ki Osmanlı Devleti’nin bozulmaya başlayan siyasî
yapısı önemli rol oynamıştır. Devlet yönetimindeki şahısların
çeşitli ayak oyunları ile birbirlerini gözden düşürmeye
çalışmaları çok iyi bir gözlemci olan Divan şairlerinin
gözünden kaçmamıştır. Şairler zulüm eden, haksızlık
peşinde koşan, siyasî oyunlar çeviren kişilerin daimâ
kalemleriyle karşısında olmuşlardır. Azmi-zâde Hâletî de
bu şairlerden birisidir. Şairin devrin sadrazamı hakkında
söylediği ve kaynaklarda bu minvalde bilgi bulunmasına
rağmen bugüne kadar ele geçmeyen Hadd-i Mestân adlı
hicviyyesi makalenin konusudur. Edebiyat tarihlerinde
daha çok rubâi-gûluğu ile anılan Hâletî, hicviyyesinde
dönemin hiciv üstadı Nef’î’yi aratmayan sivri bir dil
kullanmıştır. Şairin, Osmanlı kroniklerinde adı hiç de iyi
anılmayan devrin sadrazamı Derviş Paşa’nın katledilmesinin
ardından yazdığı anlaşılan Hadd-i Mestân’ı, Türk
hiciv edebiyatı literatüründe önemli bir yer edinecektir.
Anahtar Kelimeler
Hiciv, hicviyye, XVII. yy., Derviş Paşa, Hâletî.
Abstract
Satires come out of the mergence of the poet's
imagination and the emontions such as rage, hatred, will
to ridicule, criticism that comes from human nature. In
this context, increase in the writings in this genre must
be carefully addressed, the mesages it gives must be
examined thoroughly. We witness that works belong to
satire genre is written more than any otherperiod in 17th
century in Turkish literature. Decay in the political
structure of Ottoman Empire played a substantial role on
this. Divan poets did not fail to notice how bureaucrats
tried to disgrace their rivals with plots. Poets took a stand
against the people who are high-handed, wrongdoers and
engaged in political plots. Azmi-zade Haleti is one of this
poets. The subject of this article is his satire named Hadd-i
Mestan which he said about the grand vizier of the
period. This satire had not been come to light before
although there could be found information about it on the
reference works. Haletiwho is mostly mentioned with his
rubais in the literature histories, used a very strong
language that is similar to Nef'i's. Hadd-i Mestan that
the poet wrote after the execution of Derviş Pasha who is
not refered with fairness in Ottoman chroniclesis an
important piece of work for Turkish satire literature.
Keywords
Satire, 17th century, Derviş Pasha, Haleti.