Summary
Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin II. Abdülhamid Döneminde Muzır Neşriyat Sayılması
Osmanlı ve diğer ülke memleketlerini özel veya resmî
görevlerle dolaşarak yazdığı on ciltlik Seyâhatnâme’siyle
tanınan Evliya Çelebi, bu eseriyle gezip gördüğü ülke ve
memleketlerin coğrafyası, folkloru ve kültür tarihi bakımından
da zengin bir bilgi kaynağı bırakmıştır. Çağının
ekstrem bir yazarı olan Evliya Çelebi’nin Seyâhatnâme’si
her an ve zamanda okunan sevimli bir kaynak olmakla
beraber II.Abdülhamid döneminde muzır neşriyat sayılarak
önce sansüre uğramış, sonra da yasak edilmiştir.
Seyâhatnâme’nin ilk altı cildi 1896-1902 arasında sansür
altında basılmışken, kalan ciltlerinin basımı 1902’de
saraydan gelen emir üzerine muzır neşriyat sayılarak
yasaklanmıştır. Muzır sayılma ve yasaklanma sebebi arşiv
belgelerinde açıkça belirtilmeyip gizli ve muğlak bırakılmıştır.
Bu yasakta büyük ölçüde matbaada sansür altında
basılan bir kitabın bir de gazetede neşri etkili olmuş
gözükmektedir. Bu makalede bu sansür ve yasakla ilgili
arşiv belgeleri incelenerek sebep ve sonuçları gösterilecek,
Seyâhatnâme’nin sansür edilen bölümlerine dair örnekler
verilecektir.
Keywords
Evliya Çelebi, Seyâhatnâme, II. Abdülhamid dönemi, sansür, muzır neşriyat, yasak.