Summary
Erzurumlu Mustafa Darîr’in Sîretü’n-Nebî’sinde Sosyal Tenkit
Sîretü’n-nebî ya da tam adıyla Tercümetü’d-Darîr ve Takdîmetü’z-Zahîr, Erzurumlu Mustafa Darîr’in Hz. Muhammed’in hayatını anlattığı eseridir. Türk edebiyatındaki ilk siyer olan bu eser, 1388 yılında tamamlanarak Memlük sultanı Berkuk’a sunulmuştur. Darîr, eserinde Hz. Muhammed’in hayatını Arapça siyerlerden yararlanarak kronolojik olarak hem nazım hem nesir yoluyla anlatır. Darîr, siyerini Hz. Muhammed’in hayatını Arapça bilmeyen halka anlatmak için yazmıştır. Eserinde kimi zaman çeşitli konularda nasihatlar verir, kimi zaman da halka veya çeşitli zümrelere yönelik eleştirilerde bulunur. Bu makalede, Sîretü’n-nebî’nin sosyal tenkit içeren kısımları incelenmiştir. Eserde yer alan tenkitler, toplumun geneline yönelik tenkitler ve çeşitli zümrelere yönelik tenkitler olarak iki ana başlık altında ele alınabilir. Genel tenkitler, “cahil” halka ve kötü huylu insanlara yöneliktir. Belirli zümrelere yönelik tenkitlerde ise, özellikle bilgisiz şeyhler, zahitler ve muallimlere yönelik tenkitler bulunur. Genel olarak bakıldığında, müellifin tenkitlerine çoğunlukla konuyla ilgili kısımlarda yer verdiği gözlenir. Cahil olarak vasıflandırılan halkın Hz. Muhammed’i anlamaması, bilgili insanların ise kibir ve kıskançlıkları sebebiyle ona karşı çıkması gibi konular, aslında doğrudan eserin ana konusu ile ilgilidir. Bununla birlikte, bilgisiz şeyhler, muallimler ya da Darîr’in eserini eleştiren kimselere yönelik tenkitler, Darîr’in kişisel tecrübesini ve görüşünü yansıtması açısından ilgi çekicidir.
Keywords
Klasik Türk edebiyatı, XIV. yy. Türk edebiyatı, siyer.