Summary
XVI. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Eleştirel Kaynaklarında Üslup/Tarz Kavramının Değerlendirilme Biçimleri
Klasik Türk Şiirinin eleştirel kaynakları olan tezkireler ve divan dibaceleri ile poetik görüşleri yansıtan beyitlerde üslup/tarz kavramının bugünkünden daha geniş bir anlam dairesi içinde ele alındığı görülmektedir. Bu kaynaklara göre üslup/tarz kavramı, şairin kendine has söyleyiş yöntemine işaret etmenin ötesinde bir metni diğerinden ayırabilecek ya da diğeriyle benzeştirebilecek her türlü değişken göz önüne alınarak kullanılmıştır. Bu geniş kullanım dâhilinde, metnin içerik veya söyleyiş özellikleri bağlamında; özgünlüğü iddiasında; nazım biçimi, türü anlamında; bir dilin, sahanın, devrin genel söyleyiş özellikleri bağlamında; birbirine yakın söyleyiş özellikleri taşıyan şairleri tarifte ve ünlü bir eserin biçimi ya da içeriği ile benzeşen bir başka eseri tanımlarken üslup/tarz kavramlarının merkezde olduğu terkipler ve bu terkipler etrafında örülmüş secili ifadelere rastlanmaktadır. İlgili ifadelerin önemli bir kısmının cümlenin akışına, beytin vezin ve kafiyesine göre ahenk oluşturmak üzere seçilmiş kelimelerden müteşekkil öznel yorumlar olmasının yanı sıra dil, saha, devir, biçim ve içerik gibi dayanaklar üzerine kurulmuş nesnel değerlendirmeler de azımsanmayacak sayıdadır. Çalışmamızda, günümüzdeki üslup/tarz anlayışının kökenlerinden bahsedildikten sonra klasik Türk şiirinde üslup/tarzın ele alınış biçimleri değerlendirilmiş olup kavramın, XVI. yüzyıl tezkirecilerince hangi amaçlarla hangi anlamlarda kullanıldığı, bu kullanımların devrin şairlerinin şiirlerinde ve divan dibacelerindeki karşılıkları metin örnekleri üzerinden değerlendirilmiştir.
Keywords
XVI. yüzyıl Türk edebiyatı, klasik Türk şiiri, üslup, tarz.