Summary
Kitaplar ve Hazineler: III. Murad’ın Kütüphanesi İçin Hazırlanmış Bazı Madalyonlu Eserler
Bu makalede XVI. yüzyılın ikinci yarısında yirmi bir yıl
tahtta kalan, kitaplara ve tasvirli yazmalara olan merakı ile
bilinen III. Murad’ın kütüphanesi için yazılmış madalyonlu
(şemseli) on beş eser incelenmiştir. Manisa’da sancak beyi iken
kendisine birçok telif ve tercüme eser sunulan III. Murad, tahta
geçtikten sonra telif ve tercüme eserlerin yanı sıra özellikle
resimli yazmaların hazırlanmasını da teşvik etmiştir. Kendisine
ait resimli kitaplardan oluşan bir kitaplığı olduğu bilinen
sultana ithaf/takdim edilen madalyonlu yazmalarda ‘hizâne, biresm,
li-resm’ ifadeleri kullanılmıştır. Yazıda tespit edilen ve
içerisinde madalyon olan eserler tarih, coğrafya, hadis, siyer,
astroloji, ahlâk, tasavvuf, güzel sanatlar gibi birçok farklı alana
aittir. Sultanın kitaplığı için hazırlanmış/sipariş edilmiş söz
konusu eserlerin onu tasvirli iken beş tanesinde tasvir yoktur.
Mehmed Suûdî’nin Metâli‘ü’s-Sa‘âde isimli eseri diğerlerinden
farklı olarak sultanın kızları Fatıma ve Ayşe Sultan için
hazırlanmıştır. Lâmiî Çelebi’ye ait İbretnâme dışındaki
eserlerin hepsi III. Murad döneminde telif ve tercüme edilmiştir.
Seyyid Lokman, Muhyî-i Gülşenî, Mehmed Suûdî ve Cenâbî
Mustafa’nın eserlerini sultana sunduktan sonra belli bir
miktarda ihsan aldıkları bilinmektedir. Bu durum madalyon
kavramının sadece kütüphane için değil himaye geleneği için de
kullanıldığını göstermektedir. Madalyonlu eserlerin büyük
çoğunluğunun Türkçe olması ise sultanın telif ve tercüme eserlerde Türkçeye verdiği önemin bir göstergesidir. Yazıda
madalyon kavramının farklı işlevlerde kullanıldığı iddiası
üzerinde durulmuş ve sultanın kitaplığındaki eserler tespit
edilmeye çalışılmıştır. Yöntem olarak da ilk önce III. Murad
kitaplığına dair notlar aktarılmış, ardından madalyonlu eserler
hakkında bilgi verilmiştir. Tespit edilen eserler incelenirken
madalyonun görseli konmuş ve içerisindeki bilgiler Arabî
harflerle dizilerek tercüme edilmiştir.
Keywords
III. Murad, kitap, resimli yazmalar, kütüphane, madalyon.