Summary
Aruz Vezninin Şiirde Tatbikine Bir Örnek: Cerrâh Ömer Lutfî Divanı’nda Ünsüzün Ünsüze Ulanması
Mısradaki hecelerin açıklık/kapalılıklarını esas alan ve ilk
kullanım alanı olarak Arap edebiyatının gösterildiği aruz
vezni, sonraki devirlerde birtakım değişiklikler ile birlikte
Fars edebiyatında da kullanım alanı bulmuş; ardından Fars
edebiyatının da tesiriyle Türk edebiyatında asırlar boyu
kullanılan bir ölçü birimi olmuştur. İlk dönemlerde Türkçe
kelimelerin aruz vezniyle uyumsuzluğu; bilhassa da “â”,
“î” ve “û” uzun ünlülerinin Türkçede bulunmayışı, aruz
kusurları olarak değerlendirilen kimi yöntemlere sıklıkla
başvurulmasına sebep olmuştur. İlerleyen devirlerde
Arapça ve Farsça kelimelerin Türk dilinde yaygınlaşması ile
aruz kusurları git gide azalmış, nihayet aruz vezniyle de
âhenkli ve girift şiirlerin yazıldığı bir dönem yaşanır
olmuştur. Türk şairleri tarafından benimsenen aruz vezni,
milli ölçümüz olan hece ölçüsü ile de birlikte kullanım alanı
bulmuştur. Klasik Türk şiirimizin temel ölçü birimi olmakla
kalmamış bazı halk edebiyatı sanatçılarının da zaman
zaman kullandığı bir ölçü birimi olmuştur. Hatta klasik
Türk şiiri, ömrünü tamamladıktan sonra bile aruz vezni bir
müddet daha kullanılmaya devam edilmiş; eski şiiri ve onun
ölçü birimini tenkit eden şairler bile aruz vezniyle eserler
vermişlerdir. Aruz veznini şiirlerinde kullanan şairlerin
tasarrufları doğrultusunda aruz vezni, bazı dönemlerde
bazı ilginç ve birtakım farklı kullanımlar da kazanmıştır. Bu çalışmamızda 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk
çeyreğinde yaşayan Cerrâh Ömer Lutfî’nin “aruz vezni”ni
şiirlerinde uygulayış biçimi ele alınmaktadır.
Keywords
Aruz, Vezin tasarrufu, Cerrâh Ömer Lutfî.