Summary
Hayâtî-zâde Şeref Halîl ve Rûhu’l-Edeb Adlı Arapça-Türkçe Manzum Sözlüğü
Manzum sözlük yazma geleneği içinde yazılmış olan sözlüklerden biri de Elbistanlı Ahmed Hayâtî’nin oğlu olan ve Hayâti-zâde olarak da tanınan Seyyid Şeref Halîl Efendi’nin Rûhu’l-edeb isimli eseridir. Gelenek içinde çoğunlukla Farsça-Türkçe veya Arapça-Türkçe olarak yazılan sözlükler yanında iki dilden fazla dil ile yazılan örnekler ile de karşılaşılmaktadır. Şeref Halîl’in manzum sözlüğü, çoğunlukla Arapça terkiplerin bahislere göre sıralandığı bir sözlüktür. Sözlükte genel olarak Arapça deyimlerin karşılıkları verilmiştir. Bahisler öncelikle verilen bir kıta ile açılmış, akabinde yine aynı konu ile ilgili mesneviler sıralanmıştır. Konunun devam ettirildiği mesneviler her bölümde eşit sayıda olmamış, muhtevanın hacmine bağlı olarak mesnevi sayısı farklılık göstermiştir. Eser 58 bölüm ve 1252 beyitten oluşmaktadır. Türkçe deyimsel yapıların ve mesellerin Arapça karşılıkları veyahut Arapça bir ibarenin/terkibin hangi manaya geldiğinin açıklanması biçiminde bir usûl takip edilmiştir. Sözlük elif harfinden başlayarak şın harfine kadar yazılmış, son varaklarda eksik beyit/mısralar fazlalaşmıştır. Bu çalışmada Seyyid Şeref Halîl’in Rûhu’l-edeb isimli Arapça-Türkçe manzum sözlüğünün genel özellikleri hakkında bilgi verilmiş; eserin nüshası, tertip özellikleri ve -örnekler vasıtasıyla- muhtevasına ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.
Keywords
Sözlük, Manzum sözlük, Hayâtî-zâde Şeref Halîl, Rûhu’l-edeb.