Summary
Kitaplarla Tarih Yazmak: Fatih Külliyesi’ndeki I. Mahmud Kütüphanesi İçin Kitap İsimleriyle Söylenmiş Bir Tarih Manzumesi
Bu çalışmada Ahmed Hasîb Efendi’nin (ö. 1166/1752) I. Mahmud Kütüphanesi için kaleme aldığı 52 beyitten oluşan tarih manzumesi incelenmiştir. Çalışmanın giriş kısmında Hasîb’in hayatı ve kütüphane ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Kütüphane tarihi hakkında bilgi verilirken dönem kronikleri ve arşiv vesikalarından yararlanılmış ve literatürdeki bazı hatalı bilgiler tashih edilmiştir. Aynı zamanda başka şairlerin I. Mahmud Kütüphanesi için düşürdükleri tarihler de ele alınmış; bunlar arasında kütüphanenin açılışı olarak kabul edilen 1155/1742 senesinden farklı olanların ne anlama geldikleri gösterilmiştir. Manzumenin ayrıntılı olarak incelendiği ikinci bölümde ise Hasîb’in sürhle işaretlediği kelimeler, beyit sırasına göre madde başlıkları olarak düzenlenip teker teker açıklanmış, bunlarla atıf yaptığı eserler veya müellifler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca ıstılahî anlamıyla kullanıldığı düşünülenler de ilgili kısımlarda belirtilmiştir. Böylece kitaplar, müellif isimleri ve ıstılahlar ile kelime oyunları yaparak Sultan I. Mahmud’u (1730-1754) ve Sadrazam Hekimoğlu Ali Paşa’yı öven; beyitlerinde başta tevriye, ihâm, mübâlağa, teşbih, telmih olmak üzere çeşitli edebî sanatlardan yararlanan şairin, manzumesiyle kütüphane arasında ustaca bağlantı kurduğu belirlenmiştir. İşaretlenen kelimelerin alfabetik sıralanmasıyla oluşturulan eser tablosu ile de Hasib’in en fazla atıfta bulunduğu kaynakların kadılık mesleğine uygun olarak fıkıh sahasına ait eserler oldukları; fakat müderrislik yapmış, tarih ve edebiyat sahasında eserler kaleme almış yetkin bir ilim adamı oluşunu da aksettiren tefsir, hadis, Arap dili, tasavvuf ve edebiyat başta olmak üzere muhtelif sahalardan çeşitli eserlere de göndermeler yaptığı tespit edilmiştir. Makalenin sonunda ise manzumenin trankripsiyonlu metni yer almaktadır.
Keywords
I. Mahmud Kütüphanesi, Hasîb, Hekimoğlu Ali Paşa, kitap, ebced.