Summary
Monologdan Çoksesliliğe: Cem Sultan Şiirinde Dedim-Dedi Söyleyişi
Sanat, farklı anlatım araçlarıyla, örtülü veya açık olarak
sanatçının ben’ine dair olanları aktarır. Şiirde sözün gücü,
şairin tercih ve üslubuyla ben’i anlatma yönünde şekillenebilir.
Klasik edebiyatın dili geleneksel ve kurallıdır. Bu geleneğin
içinde dil, daha çok şiirsel işlevdedir. Şairler dili, yüzyıllarca tek
yönlü kullanmamıştır. Klasik şairler, şiir dilinin iletişime dayalı
tabiatını eserlerinde yansıtmışlardır. Aynı zamanda şiiri
vasıtasıyla ‘öteki’lerle iletişim kurma yoluna girerler. Bu sayede
kendi kendileriyle konuşur ve iletişimin çok boyutlu
imkânından faydalanırlar.
Cem Sultan (1459-1465) klasik şiir geleneğine bağlıdır, ama
şiir yazma tekniğinde dedim-dedi söyleyişini sıklıkla kullanarak
özel tercihlerini de göstermiştir. Cem Sultan, şiir dilindeki
tercihlerinde sadece sanatkârlığını gösterme, bireyselliği ilgili
sonuçlara varılmasına da imkân verir. Bu bağlamda şairin
Türkçe Divanı’nda dedim-dedi söyleyişi dikkat çeker. Cem
Sultan şiirlerinde dedim-dedi söyleyişini bir mesaj iletkeni
olarak kullanır. Şair, bu özel söyleyişle ‘ben’ ve ‘sen’ öznesini
öne çıkarır. Bu tür beyitlerde kendisiyle konuşan şair, toplumun
ruhunu da yansıtır. Muhatabına sık sık soru soran şair,
okurunu metinden koparmaz. Şair soru-cevap yönteminin peşi
sıra, okurunu ulaşmak istediği noktaya götürür. Cem Sultan
gazellerinde ‘düş’ kavramını dedim-dedi söyleyişi içinde de sık
sık kullanır. Cem Sultan klişe hale gelen dedim-dedi usulüyle
korkularını, hayatla yüzleşmesini, mutluluğunu ya da hayatın
acımasızlığı karşısında duruşunu dile getirir. Şair, geleneksel
şiir söyleyişle muhatapları ile bir diyalog kurar ve bu sayede
şiirinde çoksesliliği sağlar. Bu çalışmada, bir şair olarak, Cem
Sultan’ın gazellerindeki dedim-dedi söyleyişi ile tek seslilikten
çoksesliliğe doğru, sözü kullanışı üzerinde durulmaktadır.
Keywords
Cem Sultan, dedim-dedi, rüya, monolog, çokseslilik.