Summary
Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî
Manzum tarihler, tarihî bilgi veren edebî eserlerdir.
Muhtevalarına göre fetih-nâme, zafer-nâme, gazâ-nâme,
gazavât-nâme gibi isimler almalarına rağmen çoğu kez bu adlar
birbirinin yerine kullanılmıştır. Eserlerin asıl amacı genellikle
tarih yazıcılığı iken pek azında da edebî bir metin ortaya koyma
çabası görülür.
Şeh-nâme, tarihî olayları anlatmak için kaleme alınan
manzum eserlerdendir. Şeh-nâmeci ise Osmanlı Devleti’ndeki
saray tarihçilerine verilen isimdir.
Çoğunlukla manzum olan ve minyatürlerle süslenen şehnâmeler,
genel Osmanlı edebî tarihini konu edinirler. Ancak
kimi zaman da belirli bir padişahın savaşlarını dile getirdikleri
görülür. XVII. yüzyılda yaşamış Ganî-zâde Nâdirî’nin Şehnâme’si
de böyle bir manzum tarihtir. Yaklaşık 2000 beyitten
oluşan eser, Şeh-nâme vezniyle kaleme alınmış bir mesnevidir.
Konu, II. Osman zamanındaki İran savaşları ve özellikle
padişahın Lehistan seferi etrafında şekillenmektedir. Eser,
muhtevası ile bir gazavât-nâme olarak da adlandırılabilir. Ganîzâde
Nâdirî, Şeh-nâme’yi tarihî bir eser meydana getirmek için
değil bir mesnevi yazmak için kaleme aldığını belirtir. Ancak
eser, mübalağalı ve taraflı üslûbuna rağmen dönemi tasvir eden mühim bir vesikadır ve Osmanlının resimli manzum hanedan
tarihlerinin son örneği olması bakımından da önemlidir.
Şeh-nâme-i Nâdirî’nin minyatürlü nüshası Topkapı Sarayı
Müzesi Kütüphanesi’ndedir. Mesnevide anlatılan olayların bir
kısmı resmedilmiş; böylece tarih, iki önemli sanatın -şiir ve
resim- oluşturduğu ahenkle gözler önüne serilmeye
çalışılmıştır.
Bu çalışma ile Şeh-nâme’nin diğer tarihî kaynaklardan farkı
ortaya konulurken II. Osman dönemi tarihi de Ganî-zâde
Nâdirî’nin şiirinin vezninde duyulmaya, minyatürlerin
renginde tahayyül edilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Manzum Tarih, Şeh-nâme, Ganî-zâde Nâdirî, Minyatür.