Summary
Bir Mersiye İki Şehzade: Zâtî’nin Şehzade Şehinşah ya da Şehzade Mehmed Mersiyesi
16. yüzyıl, Osmanlı devletinin siyasi ve iktisadi üstünlüğünün
yanında sosyal ve kültürel anlamda da en güçlü
dönemidir. Edebiyatta Hayâlî Bey, Zâtî, Nev’î, Lâmi’î,
Kemalpaşazade, Taşlıcalı Yahya nihayet Bâkî bu dönemde
yetişmiştir. Klasik edebiyatın ilginç simalarından birisi de
Zâtî’dir. Ahmet Paşa ve Necâtî ile klasik edebiyatın temelini
atan şairlerden kabul edilen Zâtî; şiirleri, şairliği ve şairlerin
uğrak mekânı Bayezid’deki dükkânıyla önemli bir yerdedir.
876/1471’de doğup 954/1547’de vefat eden Zâtî,
üretken bir şairdir. Yayımlanmış 1825 gazele ve yayımlanmamış
100’e yakın kasideye sahip Zâtî’nin divan nüshalarında
dört (beş) mersiye bulunmaktadır. Bunlar, Sultan II.
Bayezid’in; belirli farklarla biri Şehzade Şehinşah ve
Şehzade Mehmed’in; Zeynî’nin ve Müeyyedzade’nin ölümü
üzerine kaleme alınmıştır. Şehzade Şehinşah 1511’de Zâtî
40 yaşında iken; Şehzade Mehmed 1543’te Zâtî 73 yaşında
iken vefat etmiştir. Ağıt’ın klasik edebiyattaki karşılığı olan
mersiye, özellikle hâmî kaybedildiğinde kaleme alınan ve
şairin kısa sürede yazması gereken şiirlerdendir. Şair,
Şehzade Şehinşah’ın ölümü üzerine 5 bendden oluşan bir
terkib-bend yazmıştır. Şehzade Mehmed’in vefatı,
ölümünden üç yıl önceye tekabül eden Zâtî, zamanın kısıtlı
olması ve yaşlılığın da etkisiyle Şehzade Şehinşah için 32 yıl
önce yazdığı mersiyeye bir bend daha ekleyerek şiiri yeniden
yazmıştır. Bu çalışmada Zâtî’nin küçük farklılıklar taşıyan
bu mersiyesi değerlendirilecek ve yorumlanacaktır.
Keywords
Zâtî, Mersiye, Şehzade Şehinşah, Şehzade Mehmed, terkib-bend